ชื่อวิทยาศาสตร์ Helianthus annuus (Hee-lee-ANTH-us AN-yew us)

ชื่อสามัญ Sunflower

วงศ์ Compositae

ถิ่นเดิม อเมริกา

ความสูง 2 – 6 ฟุต

จำนวนเมล็ดในหนึ่งกรัม 20 – 25 เมล็ด

สี เหลือง ส้ม ขาว น้ำตาล แดง

เวลาจากเพาะเมล็ดจนให้ดอก 3-6 เดือน

ทานตะวันเป็นไม้ดอกส้มลุกขึ้นตามธรรมชาติในรัฐแคนซัสและเนบราสก้าของอเมริกา ทานตะวันเป็นไม้ดอกประจำรัฐแคนซัสมาตั้งแต่ปี 1903 ในอังกฤษใช้ทานตะวันประดับในสวน เพราะทนหมอกและควันโรงงาน (smog) ได้ดี พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 ใช้ดอกทานตะวันเป็นสัญลักษณ์ของรัฐสมัยด้วย นอกจากนี้ Van Gogh ได้วาดรูปดอกทานตะวันไว้สวยงามมากทำให้ดอกไม้นี้ไม่มีวันตาย

ชื่อ Helianthus ได้มาจาก Helios ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งดวงอาทิตย์ของกรีก ที่เรียกกันว่า ทานตะวันอาจเป็นเพราะทานตะวันให้ดอกสีเหลืองสด บานต้านดวงอาทิตย์ในฤดูร้อนได้อย่างไม่สะทกสะท้านในขณะที่ดอกไม้อื่นแห้งเหี่ยวไปเพราะลมร้อน แดดจัด และอากาศแห้ง

ทานตะวันมีรูปร่างและขนาดแตกต่างกันออกไปมากมายเนื่องจากได้รับการผสมและปรับปรุงพันธุ์ มีพันธุ์ต้นเตี้ยประมาณ 2 ฟุต ใช้เป็นไม้ปลูกในกระถางได้ดี จนถึงพันธุ์สูงขนาด 3-4 เมตร ทานตะวันมีการเจริญเติบโต 2 แบบ คือพวกต้นเดี่ยว (straight stem) ให้ดอกใหญ่ที่ยอดเพียงดอกเดียว เมล็ดใช้กินได้ที่เรารู้จักกันดี อีกแบบหนึ่งคือพวกลำต้นแตกกิ่งข้างได้ (branching) ซึ่งมีลำต้นเตี้ยกว่า และแตกกิ่งข้างเป็นพุ่มให้ดอกขนาดเล็กหลายดอกตามกิ่งย่อย ดอกมีสีเหลืองอ่อน ๆ เช่นพันธุ์ Luna และ Italian White จนถึงสีส้ม เหลือง แดงเข้ม และสีคละ ใจกลางดอกมีสีน้ำตาล ม่วงแก่ และสีทอง เช่นพันธุ์ Autumn Beauty และ Abensonne

รูปร่างของดอกทานตะวันมีสองแบบคือพวกดอกชั้นเดียวของทานตะวันดอกใหญ่ที่เรารู้จักกันดี กับพวกดอกซ้อนสีเหลืองสดมีกลีบเล็กละเอียดเรียงซ้อนกันแน่นจนมองไม่เห็นจานเมล็ด ปัจจุบันนี้นับว่าทานตะวันมีรูปร่างดอกและสีหลายสี ใช้เป็นไม้ประดับแปลง ไม้ตัดดอก ทำเป็นดอกไม้แห้ง ไม้กระถาง และปลูกเพื่อกินเมล็ดได้ด้วย

ที่ที่ปลูกทานตะวันควรเป็นดินดีและอยู่ในที่มีแดดจัด เมล็ดของทานตะวันมีขนาดใหญ่ทำให้ปลูกง่าย การปลูกทานตะวันไม่ต้องเอาใจใส่มากนัก แต่ถ้าดูแลเสียหน่อยก็จะยิ่งให้ดอกบานงามดีมาก ทานตะวันยักษ์เป็นพืชที่เด็กๆ ชอบมาก ถ้าให้ลองปลูกจะทำให้เด็กๆ เฝ้ารอการเจริญเติบโตของลำต้น ซึ่งสูงได้ถึง 3 เมตรแล้วให้ดอก ขอแนะนำให้หยอดเมล็ดลึกสัก 2 นิ้ว ห่างกัน 6 นิ้ว แล้วให้นํ้าบางๆ ทุกวันจนกว่าจะงอก พอต้นกล้าสูงสัก 3 นิ้วถอนแยกให้ต้นห่างกัน 2 ฟุต จะได้ต้นเรียงกันค่อนข้างแน่นเมื่อโตเต็มที่ แต่ถ้าต้องการต้นใหญ่สามารถปลูกห่างกันได้ถึง 4 ฟุต ควรรดนํ้าให้บ่อยๆ ตลอด 2 อาทิตย์แรกจนต้นตั้งตัวได้ดี ทานตะวันมีระบบรากตื้น การปลูกควรคํ้าต้นและรดนํ้าให้ซึมลึกลงไปมาก ๆ และรดนํ้าให้อย่างสม่ำเสมอเพื่อกระตุ้นให้รากเติบโตได้ดี เมื่อต้นสูงประมาณ 1 ฟุต เริ่มคํ้าต้นเพื่อให้ตั้งตรงโดยใช้ไม้คํ้าแล้วผูกหรือยึดต้นหลวมๆ เป็นช่วงๆ ไล่ขึ้นตามความสูงของต้น ถ้าไม่คํ้าเมื่อมีลมพัดแรงหรือฝนตกหนักอาจทำให้ต้นล้มได้

การให้ปุ๋ยไนโตรเจนสูง ๆ เมื่อเริ่มปลูกจะทำให้มีใบมากและเติบโตได้เร็ว เมื่อใกล้จะให้ดอกควรให้ปุ๋ยที่มีโพแทสเซียมสูงจะได้ดอกที่มีคุณภาพดี และควรหมั่นกำจัดวัชพืชเพื่อให้ต้นเติบโตดีที่สุด เมื่อต้นให้ดอกยอดจะค่อยๆ โค้งลงเพราะจานดอกมีน้ำหนักมาก ควรคลุมจานดอกด้วยถุงกระดาษ จนจานดอกแห้งมิฉะนั้นนกจะมาจิกเมล็ดกิน วิธีดูว่าเมล็ดแก่คือถ้ากลีบดอกเล็ก ๆ ที่คลุมเมล็ดแห้งและร่วงไปก็ใช้ใด้ หรืออีกวิธีหนึ่งดูว่าจานดอกด้านหลังเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีเหลือง ตัดต้นให้เหลือ 1 ฟุต เหนือดิน แล้วเอาไปแขวนไว้ในที่มีลมพัดผ่านดีจนเมล็ดแห้งเพื่อไม่ให้ขึ้นรา เมื่อจานดอกแห้งดีแล้วจะแกะหรือนวดเมล็ดออกได้ง่าย

เมล็ดของทานตะวันมีไนอาซินซึ่งเป็นวิตามินบีตัวหนึ่งที่ร่างกายต้องการ ชาวอินเดียต้มนํ้าดอกทานตะวันกินเป็นยารักษาโรคปอด เมล็ดของทานตะวันมีโปรตีนถึง 25% มีน้ำมันมากและมีธาตุเหล็กด้วย เมล็ดเมื่อนำไปคั่วแล้วมีรสอร่อยและมีคุณค่าอาหารสูง

พันธุ์ของทานตะวันยักษ์ได้แก่ Mammoth และ Large Gray Stripe มีจานดอกใหญ่ถึง 20 – 24 นิ้ว สูงประมาณ 6 – 12 ฟุต อายุจากวันปลูกถึงเก็บเกี่ยว 80 วัน

เท่าที่มีบันทึกไว้ ทานตะวันยักษ์ที่มีจานดอกใหญ่ที่สุดคือกว้างถึง 2.5 ฟุต และต้นที่สูงที่สุด สูงถึง 18 ฟุต

สำหรับพันธุ์ที่แตกพุ่มได้แก่ Italian White สูง 4 ฟุต ให้ดอกสีขาวขนาด 4 นิ้ว มีวงสีเหลืองล้อมรอบเกสรสีนํ้าตาล ให้ดอกประมาณ 15 ดอกต่อต้น

พันธุ์ Color Fashion ให้ดอกสีเหลือง ทอง น้ำตาล และสีมะฮอกกานี ใจกลางดอกสีนํ้าตาล ต้นสูง 5 ฟุต

พันธุ์ Piccolo ดอกกึ่งซ้อน สีทอง ใจกลางดอกสีดำ ให้ดอกดก

พันธุ์ที่มีกลีบเล็กละเอียดซ้อนกันแน่นได้แก่ Teddy Bear ดอกประมาณ 6 นิ้ว สีเหลืองทอง สูง 2 ฟุต

Dwarf Sungold สูงประมาณ 10 นิ้ว ดอกซ้อนสีเหลืองให้ดอกประมาณ 8-9 ดอกต่อต้น