ตามปกติเราแยกพืชออกตามลักษณะการผสมพันธุ์ได้ 2 ชนิด คือ

1. พืชผสมตัวเอง พืชพวกนี้ละอองเกสรจะผสมกับไข่ในดอกเดียวกัน ปกติดอกพืชพวกนี้จะบานช้า คือบานต่อเมื่อได้รับการผสมแล้ว การที่ดอกไม่บานจึงเป็นการบังคับให้ละอองเกสรผสมกับไข่ในดอกเดียวกัน พืชพวกนี้ได้แก่ ถั่วลิสง ถั่วเขียว ถั่วเหลือง ข้าว ข้าวสาลี ฯลฯ

2. พืชผสมข้าม พืชพวกนี้ละอองเกสรอาจผสมกับไข่ของคนละดอก ที่อยู่บนต้นเดียวกัน หรือคนละต้นก็ได้ เช่นข้าวโพด มีดอกตัวผู้อยู่ที่ยอด และช่อดอกตัวเมียอยู่ด้านข้าง และฟักทองซึ่งมีดอกตัวผู้ตัวเมียแยกกันอยู่

การผสมพันธุ์พืช เป็นการขยายพันธุ์โดยใช้เครื่องเทศ (เมล็ด) การผสมและปรับปรุงพันธุ์พืชเป็นวิธีการที่มนุษย์จัดทำขึ้น ด้วยเหตุที่เราต้องการประโยชน์จากพืชมากขึ้น เช่น ความต้องการเรื่องอาหารเพิ่ม ต้องการลักษณะพิเศษเฉพาะอย่าง หรือต้องการให้มีคุณภาพตามที่ตลาดต้องการ ดังนั้น เราจึงต้องมีการบังคับการผสมพันธุ์ขึ้น เช่น ข้าวโพดลูกผสม กข. และลูกผสม กขคง. ย่อมจะรวมเอาลักษณะดีเด่นจาก พ่อ แม่ มาอยู่ด้วยกัน จึงทำให้ข้าวโพดลูกผสมเหล่านี้มีคุณสมบัติดีกว่าพ่อแม่เดิมหลายอย่าง เช่น

-ให้ผลผลิตต่อไร่สูง

-มีความต้านทานต่อดินฟ้าอากาศและทนโรคดี