การเลี้ยงเชื้อเห็ดฟางในเมล็ดธัญพืช

การทำเชื้อเห็ดฟางแต่เดิมใช้วิธีตัดเชื้อเห็ดในอาหารวุ้นใส่ลงในปุ๋ยหมักที่เตรียมจะทำเชื้อเห็ดโดยตรงเลย ซึ่งเบ็นวิธีการที่ยุ่งยากไม่เหมาะที่จะทำเป็นการค้า ดังนั้นจึงได้พยายามหาวิธีให้ง่ายเข้า โดยการเพิ่มเส้นใยเห็ดให้มากขึ้นในวัสดุที่ง่ายต่อการเขี่ยเชื้อ เช่น เมล็ดธัญพืชต่าง ๆ ที่ได้ผลได้แก่เมล็ดข้าวฟ่าง หรือเมล็ดข้าวเปลือกเจ้า เชื้อเห็ดที่เลี้ยงในเมล็ดธัญพืชดังกล่าวเรียกว่าหัวเชื้อ

การทำหัวเชื้อเห็ดฟาง ทำได้โดยการนำเอาเมล็ดธัญพืชล้างน้ำให้สะอาด เลือกเอาส่วนที่ลีบหรือเสียออกก่อน เมล็ดข้าวฟ่างให้แช่นํ้าทิ้งไว้ 1 คืน น้ำที่แช่ควรเปลี่ยนบ่อย ๆ หรือนํ้าไหลได้ยิ่งดี เพื่อป้องกันมิให้เมล็ดข้าวฟ่างบูด ส่วนเมล็ดข้าวเปลือกเจ้านั้นไม่ต้องแช่น้ำเพียงแต่ล้างและเก็บส่วนเสียออกเท่านั้น เมื่อเตรียมเมล็ดธัญพืชเสร็จแล้วก็นำมาต้มพอให้เมล็ดธัญพืชบานออกเล็กน้อย จากนั้นเทเมล็ดธัญพืชลงในผ้าขาวบาง เพื่อนำไปผึ่งเกลี่ยไปมาบนกระด้ง ผึ่งจนกระทั่งเมล็ดธัญพืชอุ่น ๆ หรือหมาด ๆ จึงนำมากรอกลงในขวดประมาณครึ่งขวด อุดจุกสำลีหุ้มสำลีด้วยกระดาษ รัดด้วยยาง นำไปนึ่งฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ในหม้อนึ่งความดันที่ความดัน 16-18 ปอนด์ ต่อตารางนิ้วนานประมาณ 40-45 นาที

เมื่อนึ่งฆ่าเชื้อจุลินทรีย์แล้วทิ้งไว้ให้เย็น และก่อนที่จะเขี่ยเชื้อเห็ดลงไปจะต้องเขย่าเมล็ดธัญพืชเหล่านั้นให้กระจายเสียก่อน เพราะในขณะที่ทำการนึ่งนั้นเมล็ดธัญพืชที่อยู่ก้นขวดจะขยายตัวออกอัดกันแน่นทำให้ขาดอากาศ

การเขี่ยเชื้อเห็ดใส่ลงในขวดเมล็ดธัญพืชที่นึ่งฆ่าเชื้อจุลินทรีย์แล้วนั้นให้ ปฏิบัติเช่นเดียวกับการเขี่ยเชื้อจากดอกเห็ด กล่าวคือ ลนเข็มเขี่ยให้ร้อนแดง ทิ้งไว้ให้เย็นประมาณ  5 วินาที ใช้นิ้วก้อยข้างที่จับเข็มเขี่ยเปิดจุกสำลีออกจากขวดอาหารวุ้นที่มีเชื้อเห็ดเดินเต็มซึ่งอยู่ในมืออีกข้างหนึ่งขณะที่เปิดสำลีออก คอขวดจะต้องอังเปลวไฟอยู่ ใช้ปลายเข็มเขี่ยตัดอาหารวุ้นขนาด 1 ตาราง เซนติเมตร ใช้ปลายเข็มเขี่ยเกี่ยวออกมาแล้วสอดใส่ลงในขวดหัวเชื้อ ด้วยเทคนิคและวิธีการเช่นเดียวกัน ต่อจากนั้นก็นำขวดหัวเชื้อไปเก็บไว้ในที่มีอุณหภูมิอยู่ระหว่าง 34-38 องศาเซลเซียส ถ้าเป็นห้องมืดได้ยิ่งดี ประมาณ 4-5 วัน เส้นใยเห็ดจะเดินเต็มเมล็ดธัญพืช แต่เส้นใยจะบางมาก ควรเก็บไว้อีกประมาณ 2-3 วัน จึงจะนำไปใช้ หัวเชื้อไม่ควรเก็บไว้นานเกิน 1 สัปดาห์ เพราะหัวเชื้อเห็ดฟางแก่เร็วมาก และไม่ควรเก็บไว้ในตู้เย็น เพราะถ้านำไปใช้จะเจริญช้าหรือไม่เจริญเลย

การทำเชื้อเห็ดฟางชุดแรกควรจะเขี่ยเชื้อจากหัวเชื้อ และในการทำเชื้อเห็ดครั้งต่อไปก็สามารถใช้เชื้อเห็ดที่เส้นใยเดินเต็มแล้วมาเป็นหัวเชื้อในการต่อเชื้ออีกได้ โดยไม่จำเป็นต้องเป็นหัวเชื้อในเมล็ดธัญพืชเลย

ดังนั้น ผู้ผลิตเชื้อเห็ดฟางจำหน่ายไม่จำเป็นต้องทำหัวเชื้อเองก็ได้ อาจซื้อ หัวเชื้อจากผู้ผลิตหัวเชื้อ แต่ผู้ผลิตหัวเชื้อเห็ดจะต้องทดสอบหัวเชื้อก่อนทุกครั้งว่าเป็นหัวเชื้อเห็ดที่ให้ผลผลิตสูงและรูปร่างลักษณะตรงตามความต้องการของท้องตลาด