สมุนไพรแก้กลาก เกลื้อน แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ข่าหยวก ข่าหลวง สะเออเคย

ชื่ออังกฤษ Galanga

ชื่อวิทยาศาสตร์ Alpinia nigrd (Gaertn.) B.L. Burtt

วงศ์ Zingiberaceae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ข่าเป็นพืชล้มลุก มีอายุหลายปี มีเหง้าอยู่ใต้ดิน เหง้ามีข้อและปล้องชัดเจน มักจะแตกแขนงเป็นง่าม เนื้อในสีเหลืองและมีกลิ่นหอมเฉพาะ ลำต้นที่อยู่เหนือดินสูงได้ถึง 2 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยว ยาว ปลายแหลม ขอบใบเรียบ ใบออกสลับกัน ก้านใบแผ่เป็นกาบหุ้มซ้อนกัน ดูคล้ายเป็นลำต้น ดอกเป็นช่อออกที่ยอด ก้านช่อดอกมีขน ดอกย่อยมีขนาดเล็ก สีขาวนวล ด้านในของ กลีบดอกมีประสีแดงอยู่ด้านหนึ่ง ผลกลมหรือค่อนข้างรี มีกลีบเลี้ยงติดอยู่ ผลแก่มีสีส้ม เมื่อแก่จัดมีสีดำ

การปลูก

ปลูกโดยใช้เหง้า ข่าชอบดินดอน ดินร่วนซุย มีอาหาร

อุดมสมบูรณ์ และความชุ่มชื้นพอเหมาะ แต่ไม่ชอบนํ้าขัง ปลูกโดยขุดดินตากแดดไว้ 1-2 สัปดาห์ ใส่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก พรวนดินให้ร่วนซุย ขุดแง่งข่าจากกอเดิมนำมาแบ่งให้แง่งยาวประมาณ 1 คืบ พร้อมมีดินและรากติดมาด้วย นำมาฝังในหลุมที่ขุดเตรียมไว้ กลบดินและรดนํ้าให้ซุ่ม ระยะแรกปลูกควรรดนํ้าเช้า- เย็น เมื่อข่าเจริญเติบโตแล้วรดนํ้าสัปดาห์ละ 2-3 ครั้งก็พอ

ช่วงเวลาที่เก็บเป็นยา

ช่วงที่หง้าแก่

สารสำคัญ

ในเหง้ามนํ้ามันหอมระเหยประมาณร้อยละ 0.04 ใน

นํ้ามันประกอบด้วยสารหลายชนิด เช่น เมททิลซินนาเมท (methyl cinnamate), ซินีออล (cineol), ยูจีนอล (eugenol) และการบูร เป็นต้น

ประโยชน์ในการรักษา

1. ช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ

นํ้ามันหอมระเหยจากเหง้าข่า ใช้เป็นยาขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ และแก้อาการแน่นจุกเสียดได้

วิธีใช้

1.1 ใช้เหง้าสดหรือแห้งขนาดเท่าหัวแม่มือ (น.น. สด 5 กรัม, น.น. แห้ง 2 กรัม) ตำให้แหลก เติมนํ้าปูนใส 2 ถ้วยแก้ว กวนให้เข้ากันดี กรองด้วยผ้าขาวบาง ใช้น้ำยาที่ได้รับประทานครั้งละครึ่งถ้วยแก้ว

1.2 ใช้เหง้าขนาดหัวแม่มือ ทุบให้แตก ต้มเอานํ้าดื่ม

2. แก้โรคผิวหนัง กลาก เกลื้อน

วิธีใช้

2.1 ใช้เหง้าแก่ล้างให้สะอาด ฝานเป็นแว่นบางๆ หรือทุบให้ แตก นำไปแช่เหล้าขาวทิ้งไว้ 1 คืน ทำความสะอาดขัดถูบริเวณที่เป็นกลากเกลื้อน และใช้ไม้บางๆ เขี่ยให้เป็นผิวแดงๆ ใช้นํ้ายาที่ได้ทาบริเวณที่เป็น ทาวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น จนกว่าจะหาย

2.2 ใช้เหง้าสดฝนกับเหล้าโรง หรือนํ้าส้มสายชู ใช้นํ้าทา

บริเวณที่เป็น