ข้อมูลของขมิ้นชัน


ชื่อวิทยาศาสตร์ Curcuma domestica Valet.
ชื่ออื่นๆ ขมิ้น (กลาง) ขมิ้นแกง ขมิ้นหยอก ขมิ้นหัว (เชียงใหม่) ขี้มิ้น หมิ้น (ใต้) ตายอ (กะเหรี่ยง-กำแพงเพชร) สะยอ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
ชื่ออังกฤษ Turmeric, Curcuma, Yellow Root.
ลักษณะ เป็นพืชล้มลุก มีเหง้าใต้ดินเนื้อในสีเหลืองอมส้ม มีกลิ่นหอม อายุหลายปี ต้นบนดินสูง 30-80 ซ.ม. ใบเดี่ยวขนาดใหญ่ ก้านใบยาว 8-15 ซ.ม. ใบรูปหอกแกมขอบขนานกว้าง 8-15 ซ.ม.ยาว 30-50 ซ.ม. ก้านใบเป็นกาบแคบๆ มีร่องแผ่ครีบออกเล็กน้อย หน้าแล้งใบจะแห้งมีหัวใต้ดินอยู่ ห้ามรดนํ้า เพราะถ้าแฉะไปเหง้าจะเน่า ถ้าทำการปลูกเพื่อขาย สองปีให้ขดเหง้าขึ้นปลูกใหม่ หนึ่งครั้ง แต่ถ้าปลูกไว้ใช้จะขุดเหง้าขึ้นกันเน่าก็ได้ แต่ถ้าทิ้งไว้ ฤดูฝน ฝนตก จะแทงต้นใหม่และออกดอก ดอกออกเป็นช่อขนาดใหญ่สวย ก้านช่อดอกยาวประมาณ 10-15 ซ.ม. พุ่งออกมาจากเหง้าใต้ดิน ช่อดอกยาว 12-16 ซ.ม. ใบ ประดับมสีเขียวอ่อน ปลายๆ ช่อดอกจะมีสีชมพู จัดซ้อนกันเป็นรูปทรงกระบอก อย่างมีระเบียบ ดอกย่อยจะบานครั้งละ 2-3 ดอกจากล่างขึ้นข้างบน กลีบดอก บางสีขาวประเหลือง
ส่วนที่ใช้ เหง้าใต้ดินที่แก่จัด สดและแห้ง
สารสำคัญ สีเหลืองที่อยู่ในเหง้าชื่อ curcumin (C21 H2() O6) มีประมาณ 0.6% a และ r-atlantone, p-totyl-methyl carbinol. นอกจากนั้นมีนํ้ามันหอมระเหย 5% ประกอบด้วย borneol, camphene, 1, 4-cineol, zingerene, sabinene และ phellandrene
ประโยชน์ทางยา ยาไทย เหง้าสดใช้แก้โรคท้องร่วง รักษาโรคกระเพาะใช้ขนาด 250 มิลลิกรัม ครั้งละ 2 เม็ด วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน รักษาโรคท้องอืด ซึ่งอาจจะเกิดจากนํ้ามันหอมระเหย การเพิ่มนํ้าย่อยและขับนํ้าดีเกิดจาก curcumin และ p-totylmethyl carbinol. ผงขมิ้นแห้งใช้ทาตัวแก้ผื่นคัน หรือเอาผงขมิ้นผสมนํ้ามันมะพร้าวใช้ทาเป็นยาสมานแผลใช้ผสมในลูกประคบ และสมุนไพรต้มอาบอบตัว
อื่นๆ แต่งสีเหลืองในอาหารหวานคาว เป็นตัวหลักของการทำผงกะหรี่ และใช้ผสม ลงในผงมัสตาร์ดเพื่อให้รสเผ็ดน้อยลงและเพื่อเพิ่มปริมาณด้วย ใช้เป็นเครื่องเทศ ในทางวิทยาศาสตร์ใช้เตรียมทิงเจอร์ขมิ้น ชุบกระดาษกรองทำให้แห้งไว้ ทดสอบพวกเกลือบอเรตหรือบอริค ใช้ทดสอบผงชูรสว่าแท้หรือไม่ และใช้ทดสอบนํ้ายาเป็นกรดหรือด่าง ถ้านํ้ายาเป็นด่างกระดาษกรองชุบทิงเจอร์ ขมิ้นจะเปลี่ยนเป็นสีแดง นอกจากนั้นใช้ไล่และกำจัดแมลงได้หลายชนิดเช่น ด้วงงวง ด้วงถั่วเขียว มอดข้าวเปลือก หนอนใยผัก หนอนหลอดหอม ฯลฯ โดยใช้ผงขมิ้นขัน ½ กิโลกรัม หมักกับนํ้า 2 ลิตร ทิ้งไว้ 1 คืน กรอง ใช้น้ำยา ½ ลิตร เติมนํ้า 2 ลิตร ฉีดพ่นแปลงผัก สามารถไล่พวกหนอนใยผัก หนอน หลอดหอมได้ผลดี
ข้อควรระวังในการใช้ขมิ้นชัน สาร curcumin ถ้ารับประทานสูงกว่าขนาดรักษา 2 เท่าจะทำให้เกิดแผลในกระเพาะได้
ที่มา:ศาสตราจารย์พเยาว์  เหมือนวงษ์ญาติ