ข้าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ หรือที่รู้จักกันทั่วไปว่าข้าวหอมมะลิ เป็นข้างคุณภาพสูงของประเทศไทยเป็นที่นิยมของตลาดทั้งภายในและต่างประเทศ จำหน่ายได้ราคาสูงกว่าพันธุ์อื่นๆ เนื่องจากข้าวสุกมีกลิ่นหอมและนุ่มนวล

ข้าวพันธุ์นี้มีถิ่นกำเนิดอยู่ในจังหวัดฉะเชิงเทรา แต่ปัจจุบันแหล่งปลูกที่สำคัญอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยเฉพาะจังหวัดที่อยู่ในเขตทุ่งกุลาร้องไห้หรือใกล้เคียง ได้แก่จังหวัดบุรีรัมย์ สุรินทร์ ศรีสะเกษ อุบลราชธานี ยโสธร ร้อยเอ็ด มหาสารคามและกาฬสินธุ์ พื้นที่ปลูกมีแนวโน้มที่จะขยายไปสู่จังหวัดอื่นๆ เนื่องจากเหตุผลดังกล่าวข้างต้น

แต่เดิมเชื่อกันว่าข้าวพันธุ์นี้ไม่สามารถปลูกนอกฤดูหรือปลูกเป็นครั้งที่สองได้เพราะเป็นข้าวที่ไวต่อช่วงแสง การออกดอกถูกบังคับด้วยช่วงเวลาของแสงแดด

จากการค้นคว้าวิจัยของกรมวิชาการเกษตร พบว่าข้าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ จะตั้งท้องเตรียมออกดอกเมื่อช่วงแสงต่ำกว่า ๑๒ ชั่วโมง แล้วแต่วันปลูก ในประเทศไทยช่วงแสงดังกล่าวจะอยู่ระหว่างกลางเดือนกันยายน-กลางเดือนมีนาคม ซึ่งหมายความว่าในระหว่างช่วงเวลาดังกล่าวนี้ หากปลูกข้าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ ก็จะยังได้ผลแต่ข้าวจะอายุสั้นลงเพราะมีเวลาเจริญเติบโตทางลำต้นน้อย ด้วยข้อมูลดังกล่าวทำให้การปลูกข้าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ นอกฤดู มีความเป็นไปได้ หากการปลูกอยู่ในช่วงเดือนธันวาคม

การปลูกข้าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ นอกฤดูที่บ้านแร่ ตำบลแร่ อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนครเป็นงานต่อเนื่องจาก “โครงการพัฒนาการปลูกข้าวขาวดอกมะลิ ๑๐๕ เพื่อการส่งออกภาคตะวันออกเฉียงเหนือ” ของกรมวิชาการเกษตร เพื่อหาความเป็นไปได้ในการผลิตข้าวพันธุ์นี้ออกสู่ตลาดอย่างต่อเนื่องในพื้นที่แปลงใหญ่ โดยความร่วมมือระหว่างกรมวิชาการเกษตรกรมส่งเสริมการเกษตร กรมชลประทาน เกษตรกร บริษัทเอกชนที่สนับสนุนสารปราบวัชพืชและโรงสีผู้รับซื้อข้าวในปี ๒๕๓๒ ตั้งเป้าหมายไว้ ๓๓๓ ไร่ แต่ดำเนินการได้ ๒๗๐ ไร่ คือที่อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร ๒๕๐ ไร่ และที่อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม ๒๐ ไร่

ผลที่ได้รับเป็นที่น่าพอใจ ได้ผลผลิตไร่ละ ๓๐-๔๐ ถัง เนื่องจากเป็นการดำเนินงานครั้งแรกจึงมีปัญหาและอุปสรรคอยู่บ้าง เช่น ศัตรูข้าว วัชพืช ความไม่คุ้นเคยของเกษตรกรในการปลูกข้าวพันธุ์นี้นอกฤดู ซึ่งมีความแตกต่างกับการปลูกในฤดูปกติอยู่บ้าง อย่างไรก็ดีปัญหาเหล่านี้ไม่ยากสำหรับการแก้ไขให้ได้ผลดีขึ้นในปีต่อไป

การใช้ข้าวไวต่อช่วงแสงเช่นข้าวขาวดอกมะลิ ในพื้นที่ที่ดินเป็นดินทรายมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำเกษตรกรส่วนใหญ่ยังยากจน ไม่สามารถใช้ปัจจัยการผลิตในระดับสูง โดยเฉพาะการใส่ปุ๋ยเหมือนเกษตรกรในภาคกลาง น่าจะเป็นสิ่งที่ถูกต้องในสภาพเช่นนี้การใช้พันธุ์ข้าวไม่ไวต่อช่วงแสง เช่น กข ๗ กข ๑๐ กข ๒๑ ก็จะไม่ให้ผลผลิตที่สูงกว่าข้าวขาวดอกมะลิและเงื่อนไขที่สำคัญก็คือข้าวขาวดอกมะลิมีราคาสูงสุดในตลาด

ประสูติ  สิทธิสรวง