ข้าว มีชื่อทางวิทยาศาสตรว่า ออไรซ่า ซาธิว่า ( Oryza sativa. Linn. ) ภาษาอังกฤษว่า Rice อยู่ในตระกูลแกรมมินี (Graminae)
ข้าว มีทั้งข้าวสารจ้าว และข้าวสารเหนียว ( คำว่าข้าวสารมาจากภาษาอังกฤษว่า rice คำว่า สาร เป็นภาษาไทยใหญ่ แปลว่า ข้าวที่เอาเปลือกออกแล้ว)
คำว่า rice หมายถึงทั้งข้าวสารเหนียวและข้าวสารจ้าว แต่จะเรียกข้าวสารเหนียวให้ชัดลงไป เรียก Gluteneous rice
ถ้าข้าวเปลือก ภาษามลายู เรียกว่า ปาดี ภาษาอังกฤษ เรียก แพดดี้ ( Paddy )
ข้าวเป็นอาหารหลักของชาวเอเซีย ( ชาวตะวันออก ) ส่วนของผลข้าวที่มีวิตามินบีมากเป็นส่วนของผลข้าวที่ติดกับเปลือก เวลานำข้าวมาสีส่วนของวิตามินบีจะอยู่ที่รำข้าวเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งวิตามินบีมีคุณสมบัติในการบำบัดโรคเหน็บชา, โรค edema (อาการบวมมีนํ้าขังในเนื้อ ในสัตว์เล็กๆ) จะช่วยให้มีการเจริญเติบโตดี ก่อนที่จะพูดถึงสรรพคุณและคุณประโยชน์ของข้าวต่อไป จะขอพูดสาเหตุในการที่ขาดวิตามินบี
๑. รับประทานอาหารไม่เพียงพอ (บี ๑ มีในเมล็ดข้าวที่ติดกับเปลือก, พวกถั่ว เนื้อวัว เนื้อหมู ตับ ยีสต์ ไข่ ปลา ผักต่างๆ)
๒. วิตามินถูกทำลายในขณะหุงต้ม หรือใช้กรรมวิธีผิด (วิตามินบี ๑ ทนความร้อน ได้ถึง 100°ซ (๒๔ ช.ม.) ถ้าความเป็นกรดเป็นด่างสูงกว่า ๕.๕ จะถูกทำลายรวดเร็วมาก คือ ไวต่อด่างและถูกทำลายด้วยออกซิเจนในอากาศ, ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ ด่างทับทิมและ K3Fr (cn)6 ในด่างวิตามินบี ๑ ทนต่อกรด
๓. วิตามินถูกดูดนำไปใช้ได้ไม่เพียงพอ อาจเกิดจากผลการอาเจียน ท้องร่วงอย่างแรง หรือในขณะที่ร่างกายต้องการมาก เช่น ในขณะให้นมบุตร, เป็นไทลอยด์ (คอพอก- hyperthyloid ), เป็นไข้, เป็นโรคพิษสุราเรื้อรัง หรือออกกำลังกายมากเกินไป พอพูดถึง สาเหตุของการขาดวิตามินบี ๑ ก็อยากจะเสริมผลของการขาดวิตามินบี ๑
๑. ทำให้สัตว์เล็กๆ มีการเจริญเติบโตลดลง ประสาทอักเสบ หัวใจพิการ
๒. ทำให้เกิดโรคเหน็บชา กล้ามเนื้อเหี่ยว ไม่มีกำลัง มีการเปลี่ยนแปลงในเส้นเลือด เกิดอาการบวมนํ้าตามข้อ (edema )
เด็กและทารก ต้องการ บี ๑ 0.6-1.5 มก./วัน
ผู้ใหญ่ „ บี ๑ ๑.๕-๒ „
อาการขาดที่รุนแรง ๑๐-๕๐ „
ตอนนี้เราก็หันมาพูดคุยเรื่องข้าวกันต่อไป
น้ำข้าว มีประโยชน์ทำให้เนื้อเยื่อภายในอ่อนนุ่ม แก้อาการอักเสบ, แก้อาการขัดเบา เพื่อให้รสชาดดีขึ้นอาจเติมเกลือ มะนาว หรือน้ำตาล แล้วแต่ชอบ นอกจากนี้ยังใช้น้ำข้าว สวนทวารหนักสำหรับผู้เป็นโรคท้องผูก เพื่อหล่อลื่นลำไส้
ทั้งน้ำข้าวและข้าว เป็นยาเย็น
น้ำซาวข้าว มีรสเย็น ถอนพิษร้อนใน อักเสบ ฟก บวม
แป้งข้าวจ้าวผสมน้ำให้เหนียว พอกเพื่อบรรเทาอาการอักเสบในไฟลามทุ่ง และแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก
ข้าวสารตำผสมสุรา ทาแก้ลมพิษ แก้คันได้ดี
ข้าวงอก ( rice malt) มีน้ำย่อยแป้ง ช่วยย่อยอาหารได้ และมีวิตามินซีสูง ข้าวสารนอกจากนำมาปรุงอาหารทั้งเม็ดแล้วยังนำมาทำเป็นแป้งปรุงอาหารได้หลายชนิด เช่น ขนมต้มแดง-ขาว ขนมเข่ง ขนมหัวผักกาด ขนมจีน ลอดช่อง ก๋วยเตียว ฯลฯ
ต้นข้าวอ่อน (ข้าวน้ำนม) ตำและคั้นผสมกับนํ้านมวัวใส่ใบเตย นํ้าตาลทรายขาว ข้าวกระยาดู ให้คนไข้ในระยะพักฟื้นรับประทานแก้อ่อนเพลีย
ข้าวเป็นพืชล้มลุกที่ต้องการน้ำมาก ยกเว้นข้าวไร่ที่สามารถขึ้นบนเขาได้ ลักษณะลำต้นกลวงเป็นข้อ ชอบดินโคลนดินเหนียว ดอกเป็นช่อ เรียกว่า รวงข้าว ผลเมื่อยังอ่อนสีเขียวสุกเต็มที่สีเหลืองทอง เป็นไม้เมืองร้อน
สรุปสรรพคุณ
ข้าวเป็นอาหารหลักของชาวอาเซียที่ให้วิตามินบีสูง ป้องกันโรคเหน็บชา ผสมสุราแก้ลมพิษแก้คัน บรรเทาอาการอักเสบของไฟลามทุ่ง แผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก
น้ำข้าว ทำให้เนื้อเยื่ออ่อนนุ่ม แก้อักเสบ แก้อาการขัดเบา หล่อลื่นลำไส้ เป็นยาเย็น
ข้าวงอก มีวิตามินซีสูง ช่วยย่อยอาหาร นำมาปรุงอาหารสำหรับคนไข้ระยะพักฟื้น
