ชะบา

ชะบา มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า ไฮบิสคุ๊ส โรซา-ไซแนนซิส (Hibiscus rosa sinensis, Linn.) ภาษาอังกฤษเรียกว่าชูฟลาวเวอร์ (shoe Flower) อยู่ในตระกูลมัลวาซี่ (Malvaceae) ภาคเหนือเรียกว่า ใหม่แดง ภาคใต้เรียกว่า ชมมา

ชะบา ตามสรรพคุณยาแผนโบราณใช้ช่อดอกชะบาแดงแกงเลียงรบประทานเพื่อบำรุงน้ำนมสำหรับสตรีคลอดบุตรใหม่ๆ ถ้าหาดอกไม่ได้ให้ใช้ใบอ่อนแทนก็ได้ ความเชื่อเหล่านี้จึงทำให้ได้มีการทดลองเพื่อหาคุณสมบัติในการเป็นหมัน เพราะของหลายชนิดที่มีฤทธิ์กระตุ้นน้ำนมมักทำให้เกิดเป็นหมันได้

จากการทดลองโดยใช้กลีบดอกชะบาสกัดด้วยตัวทำละลายเบนซีน แล้วนำมาทดลองในหนู (rat) พบว่าทำให้หนูทดลองเป็นหมัน ๘๐%

แสดงว่าความเชื่อแผนโบราณกับการทดลองทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแผนใหม่ตรงกัน

เมื่อพูดถึงสรรพคุณทางยาของดอกชะบาแล้ว จะขอพูดถึงคุณสมบัติในการให้สีของดอกชะบา เนื่องจากกลีบดอกชะบามีสารแอนโทไซยานิน ( anthocyanin ) เมื่อนำมาชงกับน้ำจะให้สีม่วงแดง ถ้าถูกกระดาษจะให้สีแดงแล้วเปลี่ยนเป็นสีม่วงแดงหรือม่วงโดยเร็ว ถ้าเติมกรดลงไปเล็กน้อยจะได้สีแดงสด ดังนั้นจึงน่าจะนำสีของดอกชะบามาทำเป็นสีผสมอาหารที่ปลอดภัยกว่าสีสังเคราะห์ ถ้าถูกับรองเท้าจะได้สีดำ จึงเรียกว่าดอกชูฟลาวเวอร์ “Shoe Flower”

หญิงชาวจีนใช้กลีบดอกชะบาย้อมผมและคิ้ว จะให้สีดำ ถ้านำไปผสมในน้ำมันโอลีฟ ( olive oil) ในอัตราส่วนเท่าๆ กัน นำไปเคี่ยวให้น้ำระเหยให้หมด ใช้ทาศีรษะ เป็นยาบำรุงผม

นอกจากนี้ดอกชะบายังทำให้ผิวหนังชุ่มชื้น ทำเป็นยาชง ( infusion ) ดื่ม ทำให้ลดอุณหภูมิในร่างกายและแก้ไข้ เนื่องจากมีสารเมือก ( mucilage )

ทางภาคเหนือของไทยใช้ดอกเป็นอาหารได้อีกด้วย

รากชะบามีสารเมือก (mucilage) เป็นยาหล่อลื่น ใช้แทนอัลเทีย (Althea) ทำให้ชุ่มชื้น

ใช้รากทำเป็นยาต้มขับระดูเสีย

จีนและญวน ใช้เปลือกเป็นยาขับระดู

ความเชื่อเหล่านี้น่าจะมีการวิเคราะห์ดูว่าใช้ได้ผลมากน้อยแค่ไหน และมีสารอะไรอยู่ในนั้นบ้าง

ใบชะบามีสารเมือกเช่นเดียวกับราก นำมาทาผิวหนังทำให้ผิวหนังชุ่มชื้น ( emol­lient ) และเป็นยาระบาย โดยสารเมือกจะไปหล่อลื่นลำไส้

ชะบาเป็นไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในแถบอากาศร้อน ไทย จีน มาเลเซีย เป็นไม้ประจำชาติฮาวาย  ชะบาเป็นไม้พุ่มให้ดอกสวยงามดี นอกจากเป็นไม้ประดับแล้ว ยังให้คุณค่าทางอาหารและยาอีกด้วย

สรุปสรรพคุณ

ดอกชะบามีสารบำรุงน้ำนมสตรีหลังคลอดบุตรใหม่ มีคุณสมบัติการเป็นหมัน ใช้เป็นสีผสมอาหารที่ปลอดภัย ใช้ย้อมผมและคิ้วให้สีดำ บำรุงเส้นผม ทำให้ผิวหนังชุ่มชื้น และทำเป็นยาชงลดอุณหภูมิในร่างกาย

ราก มีสารเมือกช่วยหล่อลื่น และเชื่อว่าเป็นยาต้มขับระดู

ใบ ทำให้ผิวหนังชุ่มชื้น และเป็นยาระบาย