สมุนไพรแก้ท้องผูก และแก้กลาก เกลื้อน

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ชุมเห็ดใหญ่ ขี้คาก ลับมืนหลวง หมากกะลิงเทศ ส้มเห็ด จุมเห็ด ตะลีพอ

ชื่ออังกฤษ Seven-Golden-Candle Stick, Candle Bush, Ringworm Bush, Candelabra

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia dlata Linn.

วงศ์ Leguminosae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ชุมเห็ดเทศเป็นไม้พุ่ม ใบรูปไข่ ออกเป็นคู่ตรงกันข้าม ใบเป็นใบประกอบ ดอกออกเป็นช่อใหญ่ตามง่ามใบ ใกล้กับปลายกิ่ง สีเหลือง ผลเป็นฝักแบนยาว มีปีก 4 ปีก ฝักแก่มีสีดำ แตกตามยาวเมสีดสีนํ้าตาล-ดำ ผิวขรุขระ

การปลูก

ใช้เมล็ดปลูก ปลูกง่ายในดินเกือบทุกชนิดโดยเฉพาะ

ดินร่วนซุย ชอบน้ำและดินที่มีความชุ่มชื้นมาก ไม่ชอบที่ร่ม อาจปลูกโดยการเพาะกล้าก่อน หรือปลูกจากเมล็ดโดยตรงก็ได้

ส่วนที่ใช้เป็นยา ดอกสด ใบสดหรือแห้ง

ช่วงเวลาที่เก็บเป็นยา

เก็บใบที่ไม่อ่อนและไม่แก่เกินไป ต้องเก็บก่อนออกดอก ส่วนดอกที่ใช้ ใช้ดอกสด

สารสำคัญ ใบชุมเห็ดเทศประกอบด้วยสารจำพวกแอนทรา­

ควิโนน (anthraquinones) หลายชนิด เช่น อะโลอีโมดิน (aloe-emodin), คริสโซฟานอล (chiyso- phanol) อีโมดิน (emodin), เซ็นโนไซด์ (sennoside) และเรอิน (rhein) เป็นต้น

ประโยชนในการรักษา

1. ใช้แก้อาการท้องผูก

ใบและดอกชุมเห็ดเทศใช้เป็นยาระบายอ่อนๆ แก้อาการท้อง ผูกได้ ทั้งนี้เนื่องมาจากฤทธิ์ของสารแอนทราควิโนน ซึ่งมีฤทธิ์กระตุ้นลำไส้ใหญ่ ให้มีการบีบตัวเพื่อขับถ่าย

วิธีใช้

1.1 ใช้ดอกชุมเห็ดเทศสด 2-3 ช่อ ต้มรับประทานกับนํ้าพริก

1.2 ใช้ใบสดล้างให้สะอาด หั่น ตากแห้ง ใช้ต้มหรือชงนํ้าเดือด รินเอานํ้าดื่ม โดยใช้ครั้งละประมาณ 8-12 ใบ

1.3 ใช้ใบสด 8-12 ใบ ปิ้งไฟให้เหลือง หั่น ต้มกับนํ้า 1 ถ้วย แก้ว เติมเกลือเล็กน้อย รินเอานํ้าดื่ม

1.4 ใช้ใบแห้งบดเป็นผง ผสมนํ้าผึ้ง ปั้นเป็นลูกกลอนขนาดเท่าปลายนิ้วก้อย รับประทานก่อนนอนครั้งละ 3 เม็ด เมื่อมีอาการท้องผูก

ข้อควรระวัง การใช้ยาติดต่อกันเป็นเวลานานจะทำให้สำไส้เคยชินกับยา ถ้าไม่ใช้จะไม่ถ่าย จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาติดต่อกันนานๆ

2. ใช้รักษากลาก เกลื้อน

ใบชุมเห็ดเทศมีสารสำคัญซึ่งมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราที่เป็นสาเหตุของโรคกลาก เกลื้อนได้ รวมถึงนํ้ากัดเท้า

วิธีใช้ใช้ใบชุมเห็ดเทศสด 3-4 ใบ ตำหรือขยี้ใช้ทาบริเวณที่เป็น หรือตำผสมกับกระเทียมและปูนแดง ทาบริเวณดังกล่าวโดยเอาไม้ไผ่ขูดผิวให้แดงก่อน ทาปอยๆ จนหาย แล้วทาต่ออีก 7 วัน

3. ใช้รักษาฝีและแผลพุพอง