ทองพันชั่ง มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า ไรนาแคนธัส นาซูตัส (Rhinacanthus nasutu, Kurz. ) อยู่ในตระกูล อะแคนธาซี่ (Acanthaceae ) บางทีเรียกว่า ทองคั่นชั่ง หรือทองพันดุลย์ ทองพันชั่งซึ่งเป็นไม้พุ่มเล็กๆ เนื้อไม้แข็งที่โคนต้นสูงประมาณ ๓- ๔ ฟุต ใบโตกว่าใบพริกเล็กน้อย แต่ลักษณะคล้ายกัน ใบสีเขียวมีจุดสีน้ำตาล แมลงชอบกินนํ้าในใบ ภายในใบมีสารไกลโคไซด์เรียกว่า อ๊อกซี่เมททิลแอนทราควิโนน ( oxymethyl anthraquinone) น้ำคั้นจากใบทาแก้กลากเกลื้อนและโรคผิวหนังได้ ใบคั่วหรือสดชงน้ำดื่ม เป็นยาระบายขับปัสสาวะ ตามสรรพคุณโบราณเชื่อว่าใบมีรสเบื่อเมาดับพิษไข้ เป็นส่วนผสมในยาเขียว ดอกมีลักษณะคล้ายนกยางสีขาวสวยงามมาก เป็นพืชที่ขึ้นได้ทั่วๆ ไปในเขตร้อน ภายในรากมีสารชนิดเดียวกับในใบ ป่นละเอียดแช่แอลกอฮอลทาแก้กลากเกลื้อนผื่นคันได้ดี

สรุปสรรพคุณ

ใบและรากมีสารอ๊อกซี่เมททิลแอนทราควิโนน ใช้ทาภายนอกแก้กลากเกลื้อนและโรคผิวหนัง

ใบคั่วหรือสดชงน้ำดื่มเป็นยาระบายหรือขับปัสสาวะ