ชื่อวิทยาศาสตร์ Scaphium macropodum Beaumee
ชื่ออื่นๆ สำรอง (ตะวันออกเฉียงใต้ ตะวันออก) ฮวงไต้ไฮ้ (จีน)
ชื่ออังกฤษ Malva Nut.
ลักษณะ ไม้ต้นสูงมาก สูงประมาณ 30-40 เมตร ใบเดี่ยวใหญ่ เรียงสลับ รูปไข่แกมใบหอกเมื่อต้นยังเล็กอยู่ ใบจะมีหยักลึกแหลมแป็น 3 หยัก ใบมันค่อนข้างเหนียว แต่ใบที่ต้นโตเต็มที่ ปลายใบจะแหลม ใบยาว 10-25 ซ.ม. กว้าง 10-15 ซ.ม. ดอก ออกเป็นช่อเป็นดอกตัวผู้ และมีดอกที่สมบูรณ์เพศ กลีบรองดอกมีขนสีแดง กลีบดอกสีเขียวอ่อน ผลรูปร่างเหมือนลูก “กาน้า” รูปกระสวยสั้นๆ หัวท้ายมน ขนาดความยาวของผล 2-3 ซ.ม. เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-1 1/2 ซ.ม. ผิวผลแก่จัดสีนํ้าตาลไม่เรียบ ผลมีปีก ปีกของผลเป็นสีนํ้าตาลอ่อน รูปโค้ง ปีกติดอยู่ตรงโคนผล ยาวประมาณ 12-16 ซ.ม. ปีกช่วยในการกระจายพันธุ์ เมื่อนำผลไปแช่นํ้าจะพองออก เปลือกของผลบาง เป็นแผ่นสีนํ้าตาล ชั้นถัดไปเป็นแผ่นบางๆ เป็นเมือกสีนํ้าตาลเป็นจำนวนมาก ภายในมีเมล็ด 1 เมล็ด
ส่วนที่ใช้ ผล
สารสำคัญ ในผลมีมิวซิเลจ (mucilage) เมื่อแช่นํ้าแล้วพองเป็นสีนํ้าตาล และมีสารพวก theobromine และ caffeine เล็กน้อย
ประโยชน์ทางยา ยาไทย ใช้ผลที่แช่นํ้าให้พอง เอาส่วนที่พองวางบนตาที่อักเสบโดยใช้ผ้าก๊อสที่สะอาดรองจะช่วยลดการอักเสบแดงได้ ในอินเดีย ใช้แก้อักเสบ และแก้ไอขับเสมหะ
ในจีน ฮ่องกง ไต้หวัน นิยมใช้ผลพุงทะลายรวมกับชะเอม แก้เจ็บคออื่นๆ ผล แช่นํ้าให้พอง เอาเนื้อรับประทานกับนํ้ากะทิ
ที่มา:ศาสตราจารย์พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ