ปุ๋ยพืชสดเป็นปุ๋ยอินทรีย์ชนิดหนึ่งที่ได้จากการไถกลบเศษพืชทั้งหมด (ต้น ใบ กิ่ง ก้าน และราก) ที่ยังสดอยู่ลงในดิน เมื่อซากพืชที่ถูกไถกลบนั้นเน่าเปื่อยผุพังแล้วจะช่วยเพิ่มอินทรียวัตถุ และธาตุอาหารพืชให้แก่ดิน อันจะเป็นประโยชน์ต่อพืชที่จะปลูกตามมา ปุ๋ยพืชสดนอกจากจะช่วยบำรุงดินให้มีความอุดมสมบูรณ์แล้วยังช่วยปรับปรุงโครงสร้างของดิน ทำให้ดินมีความร่วนซุยสะดวกในการเตรียมดินและไถพรวน ทำให้ดินโปร่งมีระบายอากาศระหว่างเม็ดดิน ดินมีการอุ้มน้ำได้ดีขึ้น ลดอัตราการสูญเสียหน้าดินอันเกิดจากการชะล้าง นอกจากนี้การปลูกพืชเพื่อใช้เป็นปุ๋ยพืชสดยังช่วยในการปราบวัชพืชบางชนิดได้เป็นอย่างดีอีกด้วย
พืชที่ใช้ปลูกเป็นปุ๋ยพืชสดนั้นมีหลายชนิดด้วยกันได้แก่พืชตระกูลถั่ว ตระกูลหญ้าและพืชน้ำ เช่น จอก แหนแดง ผักตบชวา เป็นต้น แต่พืชที่ใช้ปลูกเพื่อทำปุ๋ยพืชสดที่ดีที่สุดก็คือพืชตระกูลถั่ว ทั้งนี้เนื่องจากพืชตระกูลถั่วมีคุณสมบัติพิเศษกว่าพืชตระกูลอื่น ๆ กล่าวคือ ที่รกมีปมที่เรียกว่าปมรากถั่ว ในปมเหล่านี้จะมีเชื้อจุลินทรีย์พวกไรโซเบียมอยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งสามารถตรึงเอาธาตุไนโตรเจนจากอากาศมาเปลี่ยนให้อยู่ในรูปที่พืชสามารถนำเอาไปใช้ประโยชน์ได้ เมื่อพืชสดเน่าเปื่อยก็จะเพิ่มธาตุไนโตรเจนแก่ดินได้มาก นอกจากนี้พืชตระกูลถั่วยังปลูกง่าย เจริญเติบโตเร็ว มีลำต้น กิ่งก้าน ใบ และรากแตกแขนงมากทำให้ได้น้ำหนักสด ของพืชสูง เมื่อตัดสับและไถกลบลงดินก็จะเน่าเปื่อยผุพังได้ค่อนข้างเร็ว ในสภาวะแวดล้อมที่เหมาะสมพอสมควร
พืชตระกูลถั่วสามารถแบ่งออกได้เป็น 4 ชนิด ตามความเหมาะสมในการใช้เป็นปุ๋ยพืชสด คือ
1. พืชตระกูลถั่วที่ไถกลบแล้วเปลี่ยนเป็นปุ๋ยได้รวดเร็ว สามารถขึ้นได้ดีในดินที่มีสภาพพื้นที่แตกต่างกัน ได้แก่ ปอเทือง โสนอินเดีย โสนไต้หวัน โสนคางคก เป็นต้น
2. พืชตระกูลถั่วที่ปลูกแล้วคลุมดินได้ดีในสวนผลไม้เพื่อปราบวัชพืช พืชบางชนิดต้นเป็นเถาและใบร่วงหล่นเป็นปุ๋ยบำรุงดิน ได้แก่ ถั่วลาย ถั่วเสี้ยนป่า ไมยราพไร้หนาม คาโลโปโกเนียม ถั่วอัญชัญ ถั่วกระด้าง ถั่วพร้า เป็นต้น
3. พืชตระกูลถั่วที่เป็นพืชเศรษฐกิจ ชนิดที่เป็นเมล็ดและฝักเป็นอาหารสำหรับมนุษย์และสัตว์ได้ ก็สามารถปลูกใช้เป็นปุ๋ยพืชสดได้หลังจากที่เก็บฝักและเมล็ดแล้วจึงไถกลบลำต้นหรือส่วนที่เหลือลงในดิน ไม่นิยมปลูกเพื่อใช้เป็นปุ๋ยพืชสดโดยตรง แต่ถ้าจะใช้เป็นปุ๋ยพืชสด พืชเหล่านี้จะให้น้ำหนักพืชสดต่อไร่ต่ำ ได้แก่ ถั่วเขียว ถั่วพุ่ม ถั่วเหลือง ถั่วลิสง ถั่วแดง ถั่วพู ถั่วแขก เป็นต้น
4. พืชตระกูลถั่วชนิดอื่น ๆ ซึ่งนอกจากจะใช้เป็นปุ๋ยพืชสดแล้วยังใช้ประโยชน์ในด้านอื่นด้วย คือปลูกในที่รกร้างว่างเปล่าป้องกันวัชพืชและศัตรูพืชอื่น ๆ รวมทั้งเป็นแนวกั้นลมได้ด้วย ได้แก่ กระถินยักษ์ คราม ถั่วมะแฮะ ขี้เหล็กผี เป็นต้น
ในการปลูกพืชตระกูลถั่วเพื่อใช้เป็นปุ๋ยพืชสดให้ได้ผลดีนั้นควรจะต้องพิจารณาถึงปัจจัยต่าง ๆ ที่จำเป็น ซึ่งได้แก่ ลักษณะของดินที่จะปลูก เนื่องจากพืชตระกูลถั่วชนิดต่าง ๆ นั้น ขึ้นได้ดีในดินไม่เหมือนกัน ฉะนั้นก่อนปลูกควรปรับปรุงสภาพของดินให้เหมาะสมกับพืชที่จะปลูกเสียก่อน เช่น ถ้าดินเป็นกรดควรใส่สารปรับปรุงดินประเภทหินฝุ่น ปูนมาร์ล ปูนขาว หินเกร็ด เปลือกหอย ฯลฯ ลงไปก่อน หรือถ้าเป็นดินทรายควรใส่ปุ๋ยเคมีที่มีสูตรตัวเลขต่ำ เช่น 3-6-9 อัตรา 20-30 กิโลกรัมต่อไร่ หว่านเป็นปุ๋ยรองพื้นก่อนจะปลูกถั่วเพื่อเร่งการเจริญเติบโตของพืชตระกูลถั่วและให้น้ำหนักพืชสดสูง นอกจากนี้ปัจจัยที่สำคัญอีกประการหนึ่งก็คือ ปัจจัยในเรื่องเวลาและฤดูกาลที่ปลูก เวลาที่เหมาะสมที่สุดก็คือปลูกตอนต้นฤดูฝนแต่ต้องคำนึงถึงระยะเวลาในการปลูกพืชเศรษฐกิจด้วย เพราะพื้นที่อาศัยน้ำฝนช่วงฝนตกและปริมาณน้ำฝนมีความสำคัญต่อพืชเศรษฐกิจเป็นอย่างยิ่ง หรือไม่ก็ปลูกหลังจากการเก็บเกี่ยวพืชหลัก ซึ่งความชื้นในดินยังมีอยู่ ช่วงเวลาการไถกลบนั้นคำนึงถึงปริมาณน้ำหนักพืชและจำนวนแร่ธาตุที่เพิ่มลงในดิน ซึ่งจะต้องพิจารณาถึงอายุของพืชเป็นหลัก ระยะเวลาที่เหมาะสมในการตัดสับและไถกลบก็คือ ขณะที่ต้นพืชเริ่มออกดอกไปจนถึงระยะที่ออกดอกบานเต็มที่ เนื่องจากในระยะนี้พืชตระกูลถั่วจะเจริญงอกงามสูงสุด และเป็นระยะที่องค์ประกอบของพืชอยู่ในสภาพที่เหมาะสม แก่การสลายตัว เมื่อไถกลบลงดินจะให้ปริมาณอินทรียวัตถุและธาตุไนโตรเจนแก่ดินสูง
ดังนั้นการใช้ปุ๋ยพืชสดเพื่อการบำรุงดิน โดยเฉพาะปุ๋ยพืชสดจากพืชตระกูลถั่ว ดังที่ได้กล่าว เกษตรกรทั่วไปควรจะให้ความสนใจและนำไปปฏิบัติในพื้นที่ของตน เพราะนอกจากจะเป็นการลดต้นการผลิตที่นับวันจะสูงขึ้นให้ต่ำลงแล้ว ยังช่วยเพิ่มผลผลิตของพืชที่ปลูกให้สูงขึ้นอีกด้วย