ผึ้งแมลงมีฤทธิ์และประโยชน์สารพัน

ภูมิปัญญาไทย โดย พญ.เพ็ญนภา  ทรัพย์เจริญ

สมัยเมื่อผู้เขียนเรียนจบหมอใหม่ ๆ ออกมารับราชการอยู่ที่โรงพยาบาลวังน้ำเย็นก็ได้ปลูกสมุนไพรไว้รอบ ๆ โรงพยาบาลในพื้นที่ 8 ไร่ ปลูกสมุนไพรไว้อยู่ 300-400 ชนิด ส่วนในสระน้ำก็ปลูกสมุนไพรไม้เลื้อย ไม้เถา ไม้ประดับต่าง ๆ และไม้ยืนต้นจัดเป็นกลุ่ม ๆ เช่น กลุ่มรักษาโรคท้องอืดท้องฟั้อ กลุ่ม่รักษาโรคท้องเสีย ท้องเดิน แก้โรคพยาธิ โรคผิวหนัง และมีสมุนไพรสวนครัว จำพวกข่า ขิง ตะไคร้ ใบกระเพรา และปลูกคำแสดเป็นแถวยาวตามคูน้ำ เวลาออกดอกเป็นสีชมพูสวยงามมาก เจ้าดอกคำแสดนี้ไม่ได้ให้เฉพาะความสวยอย่างเดียวยังสามารถเอาไปทำยาบำรุงเลือดได้อีก ส่วนเมล็ดนั้นก็เอาไปทำสีธรรมชาติ นอกจากนี้ยังมีพวกบัว แต่ปลูกไม่ขึ้นเพราะเป็นหน้าแล้งน้ำมันแห้ง หลังจากนั้นก็ได้พูดคุยกับเกษตรอำเภอเขาก็อำนวยความสะดวกส่งนักวิชาการเกษตรอำเภอไปเยี่ยม ซึ่งก็ได้ปรารภกับเจ้าหน้าที่เขาว่าการทำยาไทยนั้นต้องใช้ขี้ผึ้งหรือน้ำผึ้งเขาก็ช่วยแนะนำว่าคุณหมอมีสวนออกกว้างขวางน่าจะเลี้ยงผึ้งเอง ผึ้งอิตาลีเลี้ยงง่ายคุณหมอจะเอามาเลี้ยงไหม เราก็ตกลงเลี้ยงเขาก็เอาผึ้งมาให้ 2 รัง พร้อมแนะวิธีเลี้ยงให้เสร็จสรรพ จากนั้นมาก็ได้ลงทุนเลี้ยงผึ้ง ซึ่งน่าสนใจมาก ช่วงบ่าย ๆ ผึ้งจะมารำตากน้ำผึ้ง เราก็ด้อม ๆ มอง ๆ มันก็ถูกผึ้งต่อยเอาหน้าตาปูดเลย ก็ทำให้เราได้เรียนรู้อะไรหลายอย่าง ทีนี้เวลาเลี้ยงผึ้งจะต้องระมัดระวัง อีกอย่างคือในการเลี้ยงผึ้งนั้นต้องหมั่นดูว่าประชากรผึ้งเต็มรังแล้วหรือยัง ถ้าเต็มให้รีบแยกรังออก โดยเอาขี้ผึ้งเทียมใส่ลงไป พวกผึ้งงานก็จะบินเข้าสู่รังใหม่ มันจะไปเอาเกสรมาไว้ที่รัง ที่คอนรัง คอนที่ 2-3 ก็มีน้ำผึ้งในนั้น คนที่ไปเอาน้ำผึ้งออกมาก็ต้องสังเกตว่าประชากรผึ้งเต็มรังก็ต้องรีบแยกรังใหม่ออกมาอีกรังหนึ่ง ในรังผึ้งแต่ละรังนั้นจะมีนางพญาผึ้งซึ่งตัวโตมาก มีหน้าที่ไข่อย่างเดียว ถ้าพลเมืองแน่นเมื่อไหร่มันจะสร้างฮูดพิเศษขึ้น ซึ่งเป็นห้องเก็บตัวอ่อน ฝาปิดมันจะนูนขึ้นมา พอเป็นนางพญาปั๊บเราต้องระวังต้องรีบแยก นำเอาแผงคอนผึ้งมาแยกรังให้ใหม่ เราก็จะได้พลเมืองผึ้งเพิ่มอีกหนึ่งรัง ประชากรผึ้งเหล่านี้คือผึ้งงานก็จะทำหน้าที่หาอาหาร เกสรดอกไม้มาเก็บไว้รอนางพญาผึ้ง อาหารของนางพญานี้เรียกว่าอาหารทิพย์ นางพญาผึ้งหรือภาษาอังกฤษจะเรียกว่า รอยัล เยลลี่ ผึ้งงานในแต่ละรังนั้นจะมีแต่ตัวผู้ ก็จะมีผึ้งที่แข็งแรงไปผสมพันธุ์กับผึ้งนางพญา พอผสมพันธุ์เสร็จก็จะตายเป็นเรื่องที่น่าเศร้ามาก นางพญาผึ้งก็ทำหน้าที่ไข่ลูกเดียว

มีอยู่ครั้งหนึ่งผู้เขียนไปต่างจังหวัดเป็นช่วงที่ประชากรผึ้งเต็มรังคนสวนที่โรงพยาบาลลืมเอารังไปแยก พอกลับมาปรากฎว่าผึ้งหายไปหมดเลย สาเหตุเพราะเมื่อประชากรมากขึ้นเกิดมีนางพญาผึ้ง 2 ตัว ตามหลักธรรมชาติแล้วผึ้งหนึ่งรังจะมีนางพญาตัวเดียวเท่านั้น ทำให้ผึ้งตีกันกระทั่งแหลกไปข้างหนึ่งผึ้งที่ชนะก็จะได้อยู่ในรังเดิม ส่วนพวกที่แพ้ก็จะบินหนีหรืออพยพไปหาที่อยู่ใหม่ วันนั้นผู้เขียนกลับมาเจอรังผึ้งว่าว่างเปล่าก็ให้อารมณ์เสียมาก ที่คนสวนไม่ดูแลรังผึ้ง ปรากฎว่าผึ้งฝูงที่หนีไปนั้นไปทำรังที่ปลายยอดอ่อนต้น ก็ให้คนสวนไปหาผ้าขาวบางมาทำเป็นถุงปีนขึ้นไปจับเอารังผึ้งลงมาใหม่ ทั้งผู้เขียนทั้งคนสวนก็โดนผึ้งต่อยบวมทั้งคู่

ผู้เขียนเคยอ่านพบในหนังสือว่าถ้าโดนผึ้งต่อยให้ท่องพุทโธ พุทโธ ห้ามแตะต้องตัวมันเด็ดขาด แล้ววิ่งหนีให้ไกลที่สุด ให้เอามือขยุ้มตัวผึ้งที่ต่อยออกอย่าให้ถุงพิษมันแตกเด็ดขาด แต่บางคนพอถูกผึ้งต่อยแล้วจะตบให้ตายจะทำให้พิโรโมนของผึ้งส่งกลิ่น ถ้าถุงพิษแตกผึ้งจะตาย สารพิโรโมนซึ่งเป็นฮอร์โมนในตัวผึ้งจะส่งกลิ่นออกมา มันจะยิ่งเรียกทหารผึ้งหรือประชากรผึ้งมารุมเรามากขึ้น อันนี้เป็นข้อควรระวัง ใครที่โดนผึ้งต่อย ต้องตั้งสติให้ดี แล้วค่อย ๆ หยิบออก เป็นวิธีช่วยหลบหนีผึ้งอีกแบบ

จากประสบการณ์ที่ผู้เขียนเคยโดนผึ้งต่อยบ่อย ๆ ทำให้รู้ว่าพิษจากเหล็กในของผึ้งจะช่วยให้ไม่ปวดหัวเข่า แต่ไม่ได้หมายความว่าถ้าอยากหายจากโรคปวดหัวเข่าแล้วไปแหย่รังผึ้งให้ต่อยเอานะ ผึ้งนั้นเป็นสัตว์ที่ให้ประโยชน์ให้คุณ ผลิตภัณฑ์หรือส่วนต่าง ๆของผึ้งนั้นนำมาใช้ประโยชน์ทุกส่วนจะเห็นว่าน้ำผึ้งใช้เป็นยา หรือใช้ผสมกับยารักษาโรคต่าง ๆ เพื่อใช้ดองกับยาสมุนไพรใช้เป็นยาอายุวัฒนะ ก็ได้ นอกเหนือจากนั้นเป็นยาลูกกลอน และยังใช้ในส่วนผสมของเครื่องสำอางบำรุงผิวได้ ส่วนรังผึ้งก็เอาไปต้มทำเป็นขี้ผึ้ง(bee wax) ใช้ในส่วนผสมทำเครื่องสำอางได้เช่นกัน น้ำผึ้งมีน้ำตาลที่มีคุณภาพตัวน้ำตาลเป็นตัวกันบูดได้ด้วย จึงนิยมนำมาใช้ทำยาลูกกลอนหรือฝนกับมะนาวจิบรักษาอาการไอหรือบำรุงกล่องเสียงช่วยให้เสียงดี ถ้าคนไม่กลัวอ้วนก็เอาน้ำผึ้งมาช้อนหนึ่งใส่มะนาวกินจะดีมาก ๆ ตัวเกสรผึ้งก็ได้ในเชิงสรรพคุณของเกสร ส่วนที่บอกว่มันจะมีวิตามินนั่นคือ ในแง่การแพทย์ที่รักษาโรคจริง ๆ แต่ไม่ควรไปลงทุนแพงเกินไป นมผึ้งก็มีประโยชน์เช่นกัน ส่วนใหญ่จะมีคนทำฟาร์มเลี้ยงผึ้งแล้วก็จะหลอกผึ้งทำเป็นฮูดนางพญาหลอกไว้ ผึ้งงานก็เอาอาหารทิพย์ใส่ไว้ให้ เราก็เอามาทำยา ก็สันนิษฐานว่านางพญากินแล้วไข่เยอะแยะเลย เพราะมันมีคุณค่าทางโภชนาการ คุณค่าทางยา เป็นอาหารเสริมกันต่าง ๆ นานา

ส่วนเรื่องตัวอ่อนผึ้งเป็นอาหารธรรมชาติมีคนโบราณคนพื้นบ้านเขากินกันอยู่แล้ว เวลาเขาไปได้ผึ้งป่ามา ตัวอ่อนเขาเรียกว่านมผึ้งจริงแล้วมันคือตัวอ่อนแล้วมันแตกออกมา ไข่ของผึ้งจะเป็นสีขาวเอาไปปิ้งฆ่าเชื้อนิด ๆ หน่อย ๆ เขาก็เอาไปเคี้ยวกินกันเป็นอาหารมีโปรตีนแคลเซียมครบถ้วนเลย เป็นอาหารเสริมของคนบ้านนอก ในช่วงเดือนเมษายน หรือเป็นช่วงเดือน 5 จะเป็นช่วงที่จะได้น้ำผึ้งมีคุณภาพ ใครที่เดินทางบนเส้นทางถนนมิตรภาพขึ้นภาคอีสานช่วงเมืองพลจะพบชาวบ้านนำน้ำผึ้งและรังผึ้งมาขายนับเป็นร้อย ๆ เจ้า ราคาไม่แพง น้ำผึ้งนี้นำมาขายจะได้มาจากจังหวัดชัยภูมิ และขอนแก่นบ้าง ก็นับว่าเป็นอาชีพของชาวบ้านอีกอาชีพหนึ่ง

สำหรับผู้เขียนแล้ว ตอนนี้ไม่อยากเลี้ยงผึ้งเท่าไร เพราะไม่อยากจะไปสู้กับต่อเสือศัตรูของผึ้ง เห็นมันโฉบผึ้งที่ขาดเป็น 2 ท่อนเลย ถ้ามันหลุดไปในรังได้มันกินทั้งรัง หลัง ๆ นี้ก็เลยเลิกเลี้ยงไป แต่อยากจะเชียร์ว่าเรื่องผึ้งน่าสนุก เลี้ยงมันให้อิ่มหนำแล้วเอาน้ำผึ้งมันมาใช้

สุดท้ายอยากฝากว่าถ้าโดนผึ้งต่อย ให้ใช้เสลดพังพอน่ตัวเมียทาหรือพอกไปเลยหรือไพลก็ได้ ถ้าหากว่าเราตบแล้วถูทำให้เหล็กในมันติดข้างใน แต่ถ้าเราขยุ้มมันเหล็กในมันก็จะหลุดออกมาพร้อมถุงพิษด้วย หลังจากที่หน้าตาบวมปูดมาหลายครั้งแล้ว ตอนนี้โดนผึ้งต่อยจึงเป็นเรื่องง่ายมาก