พันงูเขียวสมุนไพร


ชื่ออื่น เจ๊กจับกบ (ตราด) เดือยงู พระอินทร์โปรย (ชุมพร) สารพัดพิษ สี่บาท (ภาคกลาง) หญ้าหนวดเสือ (ภาคเหนือ) หญ้าหางงู (ภาคใต้) เง็ก เล้งเปียง (แต้จิ๋ว) ยี่หลงเปียน (จีนกลาง) Brazilian Tea, Bastard Vervain, Jamaica False Vervain, Aaron’s Rod.
ชื่อวิทยาศาสตร์ Stachytarpheta jamaicensis (L.) Vahl
(S. indica Vahl)
( Verbena jamaicensis L.)
วงศ์ Verbenaceae
ลักษณะต้น เป็นพืชล้มลุกคล้ายพวกหญ้า ลำต้นตรง สูงประมาณ 50 ซม. แตกกิ่งก้านสาขาทางด้านข้าง ใบเดี่ยวเป็นรูปไข่ยาว 4-6 ซม. กว้าง 2-3 ซม. ออกตรงกันข้าม ปลายแหลม ฐานรูปลิ่ม ขอบใบหยักคล้ายฟันเลื่อย ช่อดอกยาวเกิดตรงยอด ดอกไม่มีก้าน เกิดห่างๆ กัน ดอกสีม่วงน้ำเงินรูปท่อกลมงอเล็กน้อยมี 5 กลีบ เกสรตัวผู้ 2 อัน รังไข 2 ห้อง ผลแห้งแตกได้ มีกลีบเลี้ยงหุ้ม มีดอกในฤดูร้อน ขึ้นตามเนินเขา ทุ่งนา ริมถนน
ส่วนที่ใช้ ทั้งต้น เปลือกต้น ใบ
สรรพคุณ
ทั้งต้น ใช้ในโรคนิ่ว ลดไข้ แก้โรคปวดข้อ คออักเสบ ตาแดง แผลอักเสบ แผลเปื่อย โรคกระเพาะ ขับพยาธิ แก้อาเจียน
เปลือกต้น แก้ท้องเสีย บิด
ใบ ทาถูนวดแก้ปวดเมื่อย แก้ฝีหนอง
ตำรับยาและวิธีใช้
1. คออักเสบ ใบสดตำให้ละเอียดผสมน้ำตาล (ชนิดใดก็ได้) อม (กินได้ด้วย)
2. แผลอักเสบ แผลเปื่อย ฝีหนอง ใช้ต้นสดตำพอกบริเวณที่เป็น

ผลทางเภสัชวิทยา
1. น้ำที่สกัดจากต้นให้ฤทธิ์คล้ายโดปามีน (dopamine) และมีพิษต่อหนูถีบจักร
2. ส่วนที่สกัดโดยการต้มด้วยน้ำ มีฤทธิ์กระตุ้นลำไส้เล็กส่วนปลายของหนูตะเภาที่ทดลองนอกร่างกายอย่างเห็นได้ชัด ส่วนที่สกัดด้วย แอลกอฮอล์จะมีฤทธิ์กระตุ้นอ่อนกว่า แต่ทั้ง 2 อย่างไม่มีฤทธิ์ที่ชัดเจนต่อ หูรูดระหว่างกระเพาะอาหารกับลำไส้เล็กของกระต่าย และมดลูกของหนูขาวที่ทดลองนอกร่างกาย
ส่วนที่สกัดโดยการต้มด้วยน้ำมีฤทธิ์กระตุ้นเพียงเล็กน้อยต่อหัวใจ ของกระต่ายที่ทดลองนอกร่างกาย ถ้าฉีดเข้ากล้ามที่ขาหลังของหนูขาวจะ มีฤทธิ์ทำให้หลอดเลือดขยายตัวอย่างเห็นได้ชัด แต่เมื่อฉีดเข้าหลอดเลือด ดำของสุนัขที่ถูกวางยาสลบในปริมาณ ต้นสด 0.1 กรัมต่อ กก.น้ำหนักตัว ไม่มีผลต่อความดันโลหิต และเมื่อฉีดในปริมาณ 0.1 กรัม เข้าช่องท้อง หนูถีบจักรจะตายภายใน 24 ชม.
สารเคมีที่พบ
ทั้งต้น มีกลัยโคซัยด์ stachytarphine และอัลคาลอยด์
ราก มีสาร phenolic ได้แก่ chiorogenic acid
หมายเหตุ
ในบราซิลใช้ “ใบ” แทนใบชาและส่งขายยุโรปในชื่อว่า “Brazilian tea.”
ที่มา:สำลี  ใจดี, สุนทรี  วิทยานารถไพศาล, รพีพล  ภโววาท, จิราพร  ลิ้มปานานนท์, นิยดา เกียรติยิ่งอังศุลี, วิทิต  วัณนาวิบูล