กาฬพฤกษ์ ชัยพฤกษ์
Common name :
Scientific name : Cassia spp.
Family :
พันธุ์ไม้ยืนต้นดอกดก 2-3 ชนิดนี้ก็สับสนอยู่เช่นกัน เนื่องจากชื่อภาษาไทยที่เรียกกันนั้นแตกต่างกันไป พันธุ์ไม้พวก Cassia นี้ปลูกกันอยู่ในเมืองไทยประมาณ 20 ชนิดด้วยกัน แต่ที่ทำให้เข้าใจผิดกันอยู่เสมอนั้นก็คือ ราชพฤกษ์ และกาฬพฤกษ์
1. Cassia fistula ชาวบ้านเรียกว่าคูณลบแล้ง ราชพฤกษ์หรือชัยพฤกษ์ เป็นต้นไม้ขนาดย่อมมีตามป่าเบญจพรรณทั่วไป ลักษณะต้นอ่อน กิ่งตั้งตรงชี้ดอกไปไกล ๆ ผิวเปลือก กิ่งเรียบ สีขาวนวล ต้นแก่ผิวเปลือกสีเข้ม ใช้ รับประทานกับหมากแทนสีเสียดได้ ดอกออกเป็นช่อพวงยาวห้อยย้อยลงดิน สีเหลืองอ่อนดกมาก ขณะที่ดอกไม่มีใบหรือมีใบน้อย ทำให้ดูงามสดุดตามากเมื่อแก่มีฝักยาวสีดำใช้ทำยาไทยได้ ที่เรียกว่าฝักคูณ
2. Cassia bakeriana เขมรเรียกว่า กานส์ ซึ่งแปลว่าดำ ไทยเรียกว่า กาฬพฤกษ์ เป็นต้นไม้ขนาดย่อมมีพุ่มใบแบนกว้าง มีมากทางภาคอิสาน ปลูกกันมากทางภาคพายัพ ดอกสีชมพูอ่อน เมื่อใกล้จะโรยดอกจะเปลี่ยนเป็นสีขาวอ่อนครีม ออกดอกเป็นช่อดอก แต่ช่อสั้นกว่าดอกราชพฤกษ์ (Cassia fitula) ขณะมีดอกมีใบน้อยเช่นเดียวกันจึงทำให้ต้นเต็มไปด้วย ดอกสีชมพูปนขาว ฝักยาวดำเล็กกว่าฝักคูณ
3. Cassia nodosa บางคนเรียกว่าชัยพฤกษ์ และกาฬพฤกษ์เหมือนกันคล้าย ๆ Cassia bakeriana ต่างกันอยู่ที่ดอกของ Cassia nodosa มีสีชมพูเข้มกว่า และเวลาออกดอกมีใบติดต้นมากกว่า ปลูกกันมากทั่วไปและมีมากทางภาคตะวันออกและภาคใต้
ลักษณะแตกต่างกันที่สังเกตได้ชัดระหว่าง Cassia ดอกสีชมพูทั้งสองนี้ก็คือ
| Cassia bakeriana | Cassia nodosa |
| 1. ยอดอ่อนสีเขียวอ่อนเกือบซีดขาว ใบอ่อน สีเขียวอ่อน
2. ออกดอกดกมาก เวลาออกดอก ใบร่วงหมดเป็นส่วนมาก 3. ดอกมีสีชมพูอ่อน 4. เปลือกลำต้นเรียบสีเหลืองปนขาว โคนต้น ไม่มีหนาม 5. อ่อนแอต่อโรคและแมลง ใบมักถูกแมลงกัดกินเสมอ 6. ทนทานได้ดีในที่แห้งแล้ง ชอบดินทราย |
1. ยอดอ่อนสีเขียวแก่ปนชมพู ใบหนาเขียวจัดกว่า ก้านใบมีสีชมพูอ่อน ๆ
2. ออกดอกไม่ดก มีใบติดอยู่กับต้นมาก 3. ดอกมีสีชมพูแก่ 4. เปลือกลำต้นมีสีเข้มแก่ ที่โคนต้นมีแขนงกิ่งยาว ๆ เป็นหนาม 5. แข็งแรงเจริญได้ดี ทนทานต่อโรคและแมลง 6. ชอบดินชื้น มีฝนมาก |
นอกจากนี้ก็มีพันธุ์ไม้พวก Cassiami ๆ อีกนอกจากนี้ก็มีพันธุ์ไม้พวก Cassiami ๆ อีกมาก เช่น Cassia javanica คล้าย ๆ Cassia nodosa Cassia siamen (ขี้เหล็กแกงธรรมดา), Cassia garrettiana (แสมสาร), Cassia alata (ชุมเห็ดเทศ) Cassia glauca (ทรงบาดาล), และ Cassia sophera (ผักหวานบ้าน) เป็นไม้พุ่มดอกเหลืองอ่อน
