มะกรูด

มะกรูด

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ มะขูด มะขุน ส้มกรูด ส้มมั่วผี

ชื่ออังกฤษ Leech Lime

ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus hystnx D.C.

วงศ์ Rutaceae

มะกรูดเป็นพืซที่ใช้เป็นเครื่องเทศมานานแล้ว โดยใช้ผิวของผล เป็นส่วนผสมในเครื่องแกงหลายชนิด ใช้เข้าเครื่องหอมโดยเป็นส่วนผสมในเทียนอบ ใบมะกรูดมีกลิ่นหอมใช้แต่งกลิ่นในอาหารคาวหลายชนิด เช่น ต้มย้ำ แกงเผ็ด นํ้ามะกรูดใช้ปรุงอาหารเพื่อให้มีรสเปรี้ยวและดับกลิ่นคาวปลา คนโบราณนิยมสระผมด้วยนํ้ามะกรูด เพราะช่วยให้ผมดำเป็นมัน ไม่แห้งกรอบ คนไทยนิยมปลูกมะกรูดไว้ตามบ้านและในสวน มะกรูดเป็นไม้พุ่มยืนต้นขนาดเล็ก ใบมีกลิ่นหอม ผลค่อนข้างกลม ผิวขรุขระมีปุ่มนูน และมีจุกที่หัวของผล ส่วนที่ใช้คือ ใบ และผล

มะกรูดมีชื่อเรียกในภาษาอังกฤษว่า Kaffir lime, Leech lime หรือ Pocupine orange เป็นไม้ในวงด์เดียวกับส้ม และมะนาว

สารสำคัญ

ในใบและผลมะกรูด เมื่อนำมากลั่นด้วยไอนํ้าจะให้นํ้ามันหอมระเหยในปริมาณ 0.08% และ 4%ตามลำดับ นํ้ามันหอมระเหยจากผิวมะกรูดมักประกอบด้วยเบต้า-ไพนีน (β-pinene), ไลโมนีน (limonene) และซาบินีน (Sabinene) เป็นสารหลัก ส่วนนํ้ามันหอมระเหยจากใบจะประกอบด้วยซิโทรเนลลาล (citronellal), ไอโซพูลีโกล (isopulegol) และไลนาลูออล (linalool) เป็นสารหลัก ส่วนในนํ้ามะกรูดมีกรดซิตริก (citric acid) ไวตามินซี และกรดอินทรีย์ชนิดอื่นๆ เป็นส่วนประกอบ

ประโยชน์ทางยา

นอกจากใช้เป็นเครื่องเทศแต่งกลิ่นอาหารแล้ว ในตำรายาพื้นบ้านยังใช้น้ำมะกรูดดองยาและเรียกยานั้นว่ายาดองเปรี้ยวเค็ม ใช้รับประทานเป็นยาฟอกโลหิตสำหรับสตรี นํ้ามะกรูดช่วยถนอมยาไม่ให้บูดเน่าอีกด้วย นอกจากนี้ นํ้ามะกรูดยังใช้สระผม นวดผม บางรายใช้มะกรูดสระผมโดยตรงโดยไม่ใช้แชมภู แต่โดยทั่วไปมักใช้นวดผมหลังสระผมด้วยแชมภูแล้ว โดยใช้ผลมะกรูด ทั้งเปลือกผ่าเป็น 2 ซีก ถูนวดผมแรงๆ ให้ทั่วหนังศีรษะ นํ้ามะกรูดซึ่งมีความเป็นกรดจะช่วยล้างคราบแชมพูซึ่งมีฤทธิ์เป็นด่างที่ติดอยู่ตามเส้นผมออกไป ทำให้เส้นผมลื่น หวีง่าย และยังช่วยบำรุงหนังศีรษะและรากผม ทำให้หนังศีรษะมีฤทธิ์เป็นกรดอ่อนๆ ตามธรรมชาติ ทำให้ผมไม่ร่วง ไม่หงอกเร็ว ไม่เป็นรังแค นอกจากนี้น้ำมันที่ผิวมะกรูดจะช่วยทำให้เส้นผมดกดำเป็นเงางาม นํ้ามันมะกรูดยังมีฤทธิ์ทำลายเชื้อราที่หนังศีรษะได้อีกด้วย

ผิวมะกรูดมีฤทธิ์ช่วยขับลม นํ้ามะกรูดมีรสเปรี้ยวมีฤทธิ์กัด เสมหะ จึงใช้แก้ไอในรายที่มีเสมหะเหนียวข้น โดยจะช่วยละลายเสมหะและขับเสมหะ วิธีใช้ทำได้โดยบีบนํ้ามะกรูดลงคอ 5-6 หยด ทุก 5-10 นาที หรือบีบใส่แก้ว ใส่เกลือเล็กน้อย ใช้จิบทีละนิด ทุก 5-10 นาที เมื่ออาการดีขึ้นจึงใช้จิบทุกครึ่ง-หนึ่งชั่วโมง

ข้อควรระวัง

1. เนื่องจากนํ้ามะกรูดมีฤทธิ์เป็นกรด อาจทำลายเคลือบฟันได้ ดังนั้นเมื่อจิบนํ้ามะกรูดควรพยายามให้ถูกฟันน้อยที่สุด และหลังจิบไป 2-3 ครั้ง ควรบ้วนปากล้างกรดออกไป

2. เวลาใช้มะกรูดสระผมควรทำผมให้เปียกชุ่มทั่วศีรษะก่อนจึงใช้มะกรูดสระผม เพื่อให้นํ้าบนศีรษะช่วยทำให้ความเป็นกรดของมะกรูดอ่อนลง