ยาสมุนไพร ๙ รส

๑. ยารสฝาด

สรรพคุณสำหรับสมานทั้งภายนอก และภายในแก้บิดปิดธาตุแก้ท้องร่วง กล่อมเสมหะและอาจม แสลงกับโรคท้องผูก พรรดึก เช่น เปลือกข่อย, เฉียงพร้านางแอ, เบญจกานี, เปลือกลูกทับทิม, เปลือกฝิ่นต้น, เปลือกเพกา

๒. ยารสหวาน

สรรพคุณ ซึมซาบไปตามเนื้อ ทำเนื้อให้ชุ่มชื่น บำรุงกำลัง แก้อ่อนเพลีย แสลงกับโรคเสมหะเฟื่อง บาดแผล เบาหวาน ดีซ่าน เช่น แก่นมะซาง,รากสามสิบ,อ้อยช้าง,อ้อยแดง,ขันทศกร,น้ำตาลกรวด,น้ำอ้อย,น้ำตาลทรายแดง

๓. ยารสเมาเบื่อ

สรรพคุณ สำหรับแก้พิษ พิษเสมหะ ดีและโลหิต พิษไข้ พิษแมลงสัตว์ กัดต่อย แสลงกับโรคหัวใจพิการ และนํ้าดีพิการ เช่น  ใบกระโดงแดง,เมล็ดกระเบา,ขันทองพยาบาท,ขอบชะนางทั้ง ๒,ชุมเห็ดทั้ง ๒ ,ทองพันชั่ง

๔. ยารสขม

สรรพคุณ สำหรับบำรุงโลหิต และดี แก้ไข้เพื่อดี แก้โลหิตพิการ เจริญอาหาร แก้ร้อนในกระหายนํ้า แสลงกับโรคหัวใจพิการ เช่น ลูกกระดอม,ขี้กาทั้งสอง,ชิงช้าชาลี,หญ้าลูกใต้ใบ,ดีงูต้น,บอระเพ็ด,รากปลาไหลเผือก

๕. ยารสเผ็ดร้อน

สรรพคุณ สำหรับแก้ลมจุกเสียดแน่นเฟ้อ ขับฝายลมบำรุงธาตุแก้ธาตุ พิการ ขับระดู แสลงกับไข้ที่มีพิษร้อน เช่น กระทือ, กระเทียม, กระบือเจ็ดตัว, การบูน,ดอกกานพลู,ใบแก้ว,รากคัดลิ้น,เจตมูลเพลิง

๖. ยารสมัน

สรรพคุณ แก้เส้นเอ็นพิการ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงร่างกาย บำรุงไขข้อ ทำให้เกิดความอบอุ่นแก่ร่างกาย แสลงกับโรคเสมหะพิการโรคดีซ่าน เช่น แก่นกรันเกรา, ผักกะเฉด, เลือดแรด, น้ำนมสัตว์ต่างๆ,เนื้อฝักกระจับ,เมล็ดบัว,เมล็ดถั่ว

๗. ยารสหอมเย็น

สรรพคุณ ทำให้ชื่นใจ บำรุงหัวใจบำรุงครรภ์รักษา แสลงกับโรคลม เช่น กฤษณา,ดอกกระดังงา,ขอนดอก, แก่นจันทน์ทั้ง ๒ ,ชะมดเช็ด,หญ้าฝรั่น, เกสรทั้ง ๕

๘. ยารสเค็ม

สรรพคุณ ซึมซาบไปตามผิวหนัง แก้โรคผิวหนัง รักษาเนื้อไม่ให้เน่า ขับเมือกมันในลำไส้ แสลงกับโรคอุจจาระธาตุพิการ เช่น เปลือกต้นโกงกาง, รากแคทั้ง ๒ , ต้นเหงือกปลาหมอ,นมจาก, ผักชะคราม, แก้วแกลบ

๙. ยารสเปรี้ยว

สรรพคุณ แก้เสมหะ ฟอกโลหิต ระบายอุจจาระธาตุ แสลงกับโรคนํ้าเหลืองเสีย บาดแผล และท้องร่วง เช่น ดอกกระเจี๊ยบ,น้ำลูกมะกรูด, ใบมะขาม, ใบมะขามแขก,ลูกมะดัน,มะนาว,มะอึก,ส้มกบ

นอกจากรสยา ๙ รสนี้แล้ว ให้เพิ่ม ยารสจืด อีก ๑ รส คือ

๑๐. ยารสจืด

สรรพคุณ แก้ทางเสมหะขับปัสสาวะขับพิษแก้ไข้แก้ร้อนในกระหายน้ำแก้ไตพิการ แก้ในทางเตโชธาตุ ถอนพิษผิดสำแดง เช่น รากกระชับ, รากก้างปลาทั้งสอง, หญ้าน้ำดับไฟ, หญ้าพองลม, ตะไคร้น้ำ, ตำลึง