ชื่อ
จีนเรียก  ซัวโพวเกีย โง่เฮียะโพวเกีย Vitex negunds Linn.

ลักษณะ
ชอบเกิดตามทุ่งนา ถนนใกล้บ้าน เป็นพืชยืนต้น สูงหลายเมตร มีกลิ่นหอม กิ่งมาก กิ่งเล็กมีก้านเหลี่ยม มีขนขึ้นรอบต้น ใบคู่ ก้านใบยาว โดยมากก้านหนึ่ง มีใบ 5 ใบ แต่บางทีก็มี 3 ใบ รูปใบแหลมยาว 3-4 นิ้ว ขอบใบเป็นหยักๆ ออกดอกในฤดูร้อนเป็นช่อสีม่วง แตกเป็นแฉกๆ ห้าแฉก เมล็ดกลม

รส
ฝาดปนขม กลิ่นหอม ธาตุปานกลางไม่ร้อนไม่เย็น ไม่มีพิษ

สรรพคุณ
สามารถขับลมระบายลม ขับปัสสาวะ ใช้ภายนอกขับลม ขับธาตุนํ้า ฤทธิ์เข้าถึงตับและปอด

รักษา
ตัวร้อนเนื่องจากหวัดร้อน ลงท้อง กันหวัดแดด เท้าเมื่อยปวดเนื่องจากถูกน้ำมาก ปวดท้องเนื่องจากถูกความเย็น ลมขึ้นเบื้องสูงหลังคลอด บวมลม

ตำราชาวบ้าน
1. ปวดหัวตัวร้อนเนื่องจากหวัดร้อน-คนทีเขมา 1 ตำลึง ต้มน้ำใส่น้ำตาลแดง ตำรานี้แก้ลงท้องเนื่องจากหวัดแดดด้วย หรือใช้รากต้นคนทีเขม่า 1 ตำลึง ต้มนํ้าตาลแดง
2. ป้องกันหวัดแดด-ใบคนทีเขมา ครึ่งตำลึง ต้มน้ำ หรือใบอ่อนคนที่เขม่าคั่วไฟอ่อนๆ ขยำเอานํ้าทิ้ง แล้วคั่วแห้งกินแทนนํ้าชา หรือใช้เมล็ดคนที่เขมา ชงนํ้ารับประทานแทนชา
3. ถูกนํ้ามากเมื่อยอ่อนและปวด-ใช้รากคนที่เขมาครึ่งตำลึงถึง 1 ตำลึง ต้มนํ้าชงเหล้า
4. ลมขึ้นเบื้องสูงปวดหัวหลังคลอด-คนทีเขมา 1 ตำลึง ต้มเนื้อสันหมู ตำรานี้ แก้ปวดท้องเนื่องจากถูกความเย็นก็ได้
5. ปวดเมื่อยตามข้อและกล้ามเนื้อเนื่องจากรูมาติสม์ ผิวหนังบวมลม-ใช้กิ่งและใบคนทีเขมา 4 ตาลึง ต้มนํ้าล้าง
6. มดลูกหย่อน-เมล็ดคนทีเขมาครึ่งตำลึง คั่วพอแห้ง ต้มนํ้าแล้วชงเหล้า

ปริมาณใช้
ใช้รับประทานไม่เกิน 1 ตำลึง แห้งไม่เกินครึ่งตำลึง ใช้ใบและกิ่งพอประมาณ เมล็ดกินไม่เกิน 1 ตำลึง

ข้อความรู้
ร้อนในห้ามรับประทาน

ที่มา:บุญชัย  ฉัตตะวานิช