บอระเพ็ด
ชื่อวิทยาศาสตร์ Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook. F.& Thoms.
ชื่ออื่น ๆ เครือเขาฮอ จุ่งจิง (เหนือ) เจตมูลหนาม
(หนองคาย) เถาหัวด้วน (สระบุรี) หางหนู(อุบล)
ชื่ออังกฤษ Heart-leaved Moonseed
วงศ์ Menispermaceae
ลักษณะต้น ไม้เถา ต้นตัวผู้และต้นตัวเมียแยกจากกัน ลำต้นมีปุ่มปม ใบเดี่ยวเรียงตัวแบบสลับ ใบรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบเป็นรูปหัวใจ ช่อดอกแบบ raceme สีขาวนวล กลีบเลี้ยง 6 กลีบ กลีบดอก 6 กลีบ มีขนาดเล็ก เกสรตัวผู้ 6 อัน ดอกตัวเมียมีเกสรตัวผู้ที่เป็นหมัน ผลสดสีเหลืองแดง
ส่วนที่ใช้ เถาสด
สารเคมี มีสาร bitter tonic
สรรพคุณ แก้ไข้ เจริญอาหาร
วิธีใช้ เถาสดยาว 2 คืบครึ่ง (30-40 กรัม) ตำคั้นน้ำดื่ม หรือต้มกับนํ้าดื่มก่อนอาหาร วันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็นหรือเมื่อมีอาการ
การขยายพันธุ์และการปลูก
เถาปักชำ ปลูกในที่แดดไม่จัดมากนัก มีความชุ่มชื้นพอสมควร ทำค้างให้เถาเลื้อย
ปลาไหลเผือก
ชื่อวิทยาศาสตร์ Eurycoma longifolia Jack.
ชื่ออื่น ๆ กรุงบาดาล (สุราษฎร์) คะนาง ชะนาง (ตราด) ตรึงบาดาล (ปัตตานี) ตุงสอ แฮพันชั้น (เหนือ) ไหลเผือก (ตรัง)
ชื่ออังกฤษ –
วงศ์ Simaroubaceae
ลักษณะต้น ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง 5-8 เมตร รากแก้วหยั่งลึกลงดินมาก ลำต้นตรงไม่ค่อยแตกกิ่งก้านสาขา ยอดอ่อนมีขนสีน้ำตาลปกคลุม ใบประกอบเรียงตัวแบบสลับอยู่เป็นกระจุกบริเวณปลายกิ่ง ใบยาว มี 6-10 คู่ ช่อดอกแบบ panicle สีน้ำตาลแดง มีขนปกคลุมมาก ผลแบบ drupe รูปไข่มีสีนํ้าตาลปนเหลือง
ส่วนที่ใช้ ราก
สารเคมี Eurycomalactone, p-sitosterol, saponin สรรพคุณ แก้ไข้
วิธีใช้ รากหนัก 8-15 กรัม ต้มกับน้ำดื่มก่อนอาหารวันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น หรือเวลามีอาการ
การขยายพันธุ์และการปลูก
เมล็ดหรือกิ่งตอน ปลูกได้ในดินทุกชนิด ต้องการความชุ่มชื้นสูง
ฟ้าทะลายโจร
ชื่อวิทยาศาสตร์ Andrographis paniculata Wall.ex Nees
ชื่ออื่น ๆ คีปังฮี (จีน) ฟ้าทะลาย หญ้ากันงู (สงขลา)
ชื่ออังกฤษ –
วงศ์ Acanthaceae
ลักษณะต้น ไม้ล้มลุกแตกพุ่ม สูง 20-60 ซม. ลำต้นสี่เหลี่ยมทั้งต้นมีรสขม ใบเดี่ยวเรียงตัวตรงข้าม ใบรูปหอก สีเขียวเข้ม ปลายใบแหลม ช่อดอกสีขาวปนม่วงออกที่ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอกติดกัน 5 กลีบ ฝักยาวกลมปลายแหลม เมื่อแก่จะแตกเป็น 2 ซีก
ส่วนที่ใช้ ทั้งต้น
สารเคมี Andrographiolide
สรรพคุณ แก้ใข้ ขับเสมหะ รักษาอาการเจ็บคอ
วิธีใช้ ใช้ครั้งละ 1 กำมือ (แห้งหนัก 3 กรัม สดหนัก 25 กรัม) ต้มกับน้ำดื่มก่อนอาหาร 2 มื้อ เช้าและเย็น หรือเวลามีอาการ
การขยายพันธุ์และการปลูก
เมล็ดและปักชำ ชอบขึ้นในดินที่มีความชุ่มชื้นสูง เจริญงอกงามได้ดีในที่ ๆ มีแสงแดดจัดและไม่จัดมาก