กระเจี๊ยบแดง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Hibiscus sabdariffa Linn.

ชื่ออื่น ๆ กระเจี๊ยบ กระเจี๊ยบเปรี้ยว ผักเก็งเค็ง ส้มเก็งเค็ง (เหนือ) ส้มปู

ชื่ออังกฤษ Roselle, Jamaican Sorrel

วงศ์ Malvaceae

ลักษณะต้น ไม้ล้มลุกสูง 1-2 เมตร ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านสาขา ใบเดี่ยวเรียงตัวแบบสลับ รูปไข่ค่อนข้างกลมเว้า ขอบใบหยักเป็นรูปฟัน ดอกเดี่ยวออกที่ซอกใบ กลีบเลี้ยงแผ่ขยายหุ้มเมล็ดมีสีม่วงแดง 5 กลีบ ลักษณะอวบน้ำ กลีบดอกสีขาวอมชมพู เมล็ดมีสีเขียวปนเทา

ส่วนที่ใช้ กลีบเลี้ยง

สารเคมี แอนโทไซยานิน, gossypetin, quercetin

hibiscetin กรด tartaric วิตามินซี

สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ยาแก้ขัดเบา เพิ่มวิตามินซี แก้กระหายนํ้าทำให้ร่างกายกระปรี้กระเปร่า

วิธีใช้ กลีบดอกสีแดงสดหรือแห้ง 10-20 ดอก ต้มนํ้าดื่ม หรือนำกลีบดอกแห้งบดเป็นผงรับประทานครั้งละ 1 ช้อนชา ชงนํ้าเดือด 1 ถ้วย ดื่มวันละ 3 ครั้ง

การขยายพันธุ์และการปลูก

เพาะเมล็ดหรือใช้กิ่งปักชำ ชอบดินร่วนซุย มีอินทรีย์วัตถุมากอุ้มนํ้าได้ดี

ขลู่

ชื่อวิทยาศาสตร์ Pluchea indica Less.

ชื่ออื่น ๆ ขลู หนาดงั่ว หนาดงิ้ว หนาดงัว หนาดวัว

ชื่ออังกฤษ Indian Marsh Fleabane

วงศ์  Compositae

ลักษณะต้น ไม้พุ่มสูง 0.5-2 เมตร ลำต้นมีขนปกคลุม ใบเดี่ยวเรียงตัวแบบสลับ ใบเป็นรูปไข่ หรือรูปหอก ขอบใบหยักเป็นซี่ฟัน ช่อดอกแบบ head มีทั้งดอกสมบูรณ์เพศ และดอกตัวเมีย กลีบเลี้ยงเป็นขนเล็ก ๆ กลีบดอกติดกันปลายแยกเป็น 5 แฉก ผลแบบ achene ค่อนข้างกลมผิวเรียบ

ส่วนที่ใช้ ทั้งต้น

สารเคมี ester ของ caffeic, กรด isochlorogenic

สรรพคุณ แก้อาการขัดเบา

วิธีใช้ ทั้งต้นแห้งหรือสด 1 กำมือ (สดหนัก 40-50 กรัม แห้ง 15-20 กรัม) ต้มกับนํ้ารับประทานก่อนอาหารวันละ 3 ครั้ง ครั้งละ 1 ถ้วยชา

การขยายพันธุ์และการปลูก

เมล็ดหรือกิ่งปักชำ ขลู่ปลูกง่ายและมีความทนทาน ไม่ต้องการดูแลรักษามาก ชอบแดดจัด

ชุมเห็ดไทย

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia tora Linn.

ชื่ออื่น ๆ กิเกีย หน่อปะหน่าเหน่อ (แม่ฮ่องสอน)

ชุมเห็ดควาย ชุมเห็ดนา ชุมเห็ดเล็ก พรมดาน (สุโขทัย) ลับมืนน้อย (เหนือ) หญ้าลึกลืน (ปราจีน)

ชื่ออังกฤษ Foetid Cassia

วงศ์ Caesalpiniaceae

ลักษณะต้น ไม้ล้มลุกแตกทรงพุ่ม สูง 0.5-1.5 เมตร ใบประกอบแบบขนนกมี 3 คู่ รูปไข่ กลีบช่อดอกออกเป็นกระจุก 2-4 ดอก เกิดที่ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ สีเขียวแกมเหลือง กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลือง เกสรตัวผู้ 10 อัน รังไข่ยาว ผลเป็นฝักค่อนข้างกลม เมล็ดเป็นรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน

ส่วนที่ใช้ เมล็ดแห้งคั่ว

สารเคมี มีสารที่คล้ายกรด chrysophanic,

dioxymethylanthraquinone, emodin

สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้อาการขัดเบา, เป็นยาระบาย

วิธีใช้ เมล็ดแห้งคั่ววันละ 1-3 ช้อนคาว ต้มน้ำ 1 ลิตร ต้มให้เหลือ 600 มล. แบ่งกินวันละ 3 ครั้ง ๆ ละ 200 มล.

การขยายพันธุ์และการปลูก

เมล็ด ชุมเห็ดไทยเป็นพืชที่ทนทานขึ้นได้ทั่ว ๆ ไป แต่ชอบขึ้นในดินที่อุ้มนํ้าดี มีความชุ่มชื้น

หญ้าหนวดแมว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Orthosiphon aristatus (L.) Miq.

ชื่ออื่น ๆ บางรักป่า (ประจวบ) อีตู่ดง (เพชรบุรี) พยับเมฆ

ชื่ออังกฤษ Cat ‘s Whiskers

วงศ์    Labiatae

ลักษณะต้น ไม้ล้มลุกแตกทรงพุ่ม สูง 0.8-1.5 เมตร ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม ใบเดี่ยวเรียงตัวตรงกันข้าม รูปวงรี ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ช่อดอกแบบ raceme ดอกสีขาว หรือสีฟ้าอมม่วง กลีบดอกติดกัน เกสรตัวผู้ 4 อันยาวติดบนกลีบดอก ผลเป็นแบบ nutlet สีนํ้าตาลดำ

ส่วนที่ใช้ ใบอ่อนและยอดอ่อน

สารเคมี  เกลือโซเดียม เกลือโปแตสเซียม เกลือฟอสฟอรัส มี bitter glycoside ชื่อ orthosiphonoside A-E, แทนนิน

สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้อาการขัดเบาและโรคที่เกี่ยวกับกระเพาะปัสสาวะหลายชนิด

วิธีใช้ ใบแห้ง 4 กรัม ต้มกับน้ำ 750 ซีซี. (ประมาณ 1 ขวดแม่โขง) ดื่มวันละ 3 ครั้ง ติดต่อกันทุกวันนาน 1-6 เดือน

การขยายพันธุ์และการปลูก

กิ่งปักชำ ชอบดินร่วนมีอินทรีย์วัตถุสูง และอุ้มนํ้าได้ดี ปลูกง่ายและมีความทนทานดี

หญ้าคา

ชื่อวิทยาศาสตร์ Imperata cylindrical Beauv.

ชื่ออื่น ๆ เก้อฮี (แม่ฮ่องสอน) ลาลาง (มาเลย์) ลาแล

ชื่ออังกฤษ Planter Bane

วงศ์ Graminae

ลักษณะต้น ไม้ล้มลุก ต้นสูง 30-90 ซม. มีกาบใบหุ้มต้น ใบแบนตรง ช่อดอกแบบ panicle สีขาว เมล็ดมีปุยสีขาวหุ้ม

ส่วนที่ใช้ ราก

สารเคมี coixol, arundoin, cylindrin, anemonin

สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ขัดเบา วิ

วิธีใช้ ใช้วันละ 1 กำมือ (สดหนัก 40-50 กรัม แห้ง 10-15 กรัม) ต้มกับน้ำรับประทานวันละ 3 ครั้ง ๆ ละ 1 ถ้วยชาก่อนอาหาร

การขยายพันธุ์และการปลูก

ใช้วิธีหว่านเมล็ด หมั่นรดนํ้า ขึ้นได้ในดินทุกสภาพ มีความทนทานสูง จัดเป็นวัชพืชชนิดหนึ่ง

อ้อยแดง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Saccharum sinense Roxb.

ชื่ออื่น ๆ อ้อยดำ อ้อยขม

ชื่ออังกฤษ Red-Sugar cane

วงศ์ Graminae

ลักษณะต้น ไม้ล้มลุก สูง 1-2.5 เมตร รูปร่างคล้ายต้นอ้อย แต่ลำต้นและใบมีสีแดงคลํ้า

ส่วนที่ใช้ ลำต้น

สารเคมี –

สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้อาการขัดเบา

วิธีใช้ ลำต้น 1 กำมือ (สด 70-90 กรัม แห้ง 30-40 กรัม) หั่นเป็นท่อนสั้น ๆ ต้มกับนํ้ารับประทานวันละ 2 ครั้ง ๆ ละ 1 ถ้วยชา ก่อนอาหาร

การขยายพันธุ์และการปลูก