ชื่อวิทยาศาสตร์ Annona squamosa Linn.
ชื่ออื่นๆ นอแน่ มะน่อแน่ มะแน่ (เหนือ) หมักเขียบ(ตะวันออกเฉียงเหนือ) ลาหนัง(ปัตตานี) มะออจ้า(ฉาน) เตียบ(เขมร)
ชื่ออังกฤษ Custard Apple, Sugar Apple, Sweet Sop.
ลักษณะ ไม้พุ่ม แตกกิ่งก้าน สูงประมาณ 4-5 เมตร ใบเดี่ยว ออกสลับกัน สีใบเขียวอ่อนรูปยาวรี ปลายและโคนใบแหลม ใบกว้างประมาณ 4-6 ซ.ม. ยาว 8-12 ซ.ม. ดอกเดี่ยว ออกตรงง่ามใบ ห้อยลง สีเหลืองอมเขียว กลีบดอกมี 1 ชั้น รูปหอกหนามี 3 กลีบ เกสรตัวผู้และเกสรตัวเมีย มีจำนวนมาก ผลเป็นผลกลุ่มมีขนาดใหญ่ค่อนข้างกลม ขนาดผล 7-10 ซ.ม. เปลือกผลขรุขระเป็นช่องๆ เมื่อยังอ่อนสีเขียวอมเทา ถ้าแก่จัดสีเหลืองอมเทาหรือมีสีแดงปน ผิวของผลที่เป็นช่องๆ เป็นจำนวนมากเรียกว่า “ตา” ในแต่ละตาถ้าแกะดูพบเนื้อสีขาว หุ้มเมล็ดอยู่ ถ้าสุกเมล็ดสีดำเนื้อสีขาวมีรสหวาน
น้อยหน่ามีหลายพันธุ์ เช่น พันธุ์น้อยหน่าญวนจะมีลักษณะ เปลือกที่เรียกว่าตาเมื่อสุกจะลอกติดกันเป็นแผ่น เนื้อในของผลเหนียวเกาะกัน พันธุ์ออสเตรเลีย ขนาดของต้นใหญ่มาก แผ่กิ่งก้านสาขา ใบหนาคล้ายใบน้อยโหน่ง ปลายและโคนใบไม่แหลม ผลขนาดใหญ่มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 15-20 ซ.ม. มีเมล็ดเพียง 20-30 เมล็ด รสหวานจัด แต่ไม่หอมเหมือนน้อยหน่าไทย เมื่อนำเมล็ดมาปลูกที่ปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา ผลเล็กลงมาก น้อยหน่าไทยผลเล็กกว่าน้อยหน่าญวน เนื้อในไม่เกาะติดกัน เปลือกจะหลุดออกจากกันเป็นตาๆ รสหอมหวาน
ส่วนที่ใช้ ใบสด ผลสุก เมล็ด ราก
สารสำคัญ ใบและเมล็ดมีนํ้ามัน ใบ ราก เปลือกมีไกลโคไซด์ไฮโดรไซยานิค ใบมีแทนนิน มีอัลคาลอยด์ พวก isoquinoline of 1, 1-benzyl-isoquinoline, bisbenzyl-isoquinoline, aporphine and protoberberine groups. ในเปลือกต้นมี anonaine, toxic resin และ oil ใบและเมล็ดมีอัลคาลอยด์ anonaineß – sistosterol และ กรดไขมัน
ประโยชน์ทางยา เนื้อในเมล็ดและใบสดแก้หิดเหา รากเป็นยาถ่าย
รักษาเหาหิด ใช้กันมากในไทย อนามัยโรงเรียนนำไปใช้กับนักเรียน โดยใช้ใบสด 10-12 ใบ หรือเมล็ดกะเทาะเปลือกออกและตำให้ละเอียด 3 ช้อนชา ผสมกับนํ้ามันพืช เช่น นํ้ามันมะพร้าว ใช้ชโลมบนเส้นผม ทิ้งไว้ประมาณ ½  – 1 ชั่วโมง สระให้สะอาด ทำติดต่อกัน 2-3 วัน ไข่และตัวเหาจะตาย มีรายงานว่านํ้ายาที่คั้นจากเมล็ดที่บดเติมนํ้ามันมะพร้าวในอัตราส่วน 1 : 2 สามารถฆ่าเหาได้ดีที่สุด
หมายเหตุ
1. ขนาดของสมุนไพรมากน้อยขึ้นอยู่กับผมสั้นผมยาว ถ้าผมสั้น ให้ลดจำนวน ถ้าผมยาวเพิ่มจำนวนขึ้นเล็กน้อย
2. ห้ามชโลมยาไว้ค้างคืน
3. สระให้สะอาดทุกครั้ง
4. ระวังอย่าให้ยาไหลเข้าตา ถ้าเข้ารีบล้างด้วยนํ้าสะอาดให้หมด เพราะสารในเมล็ดน้อยหน่าและใบเป็นพิษต่อตา
อื่นๆ ผลสุกเป็นผลไม้มีวิตามินซี และมีนํ้าตาลสูง ใช้เป็นผลไม้และเตรียมนํ้าผลไม้
ที่มา:ศาสตราจารย์พเยาว์  เหมือนวงษ์ญาติ