สีดำจากลูกมะเกลือ

สีย้อมจากสมุนไพร

เป็นสีที่ได้จากสมุนไพร นำมาใช้เป็นสีย้อมผ้า ผ้าไหม ไหมพรม จีวรพระ แห และอวนต่างๆ สีที่ใช้อาจจะได้จากส่วนต่างๆ ของพืชเช่นเดียว กับสีผสมอาหารสมุนไพร สีย้อมจากธรรมชาติมีข้อเสียคือ มักจะย้อมได้ไม่ติดแน่น จะต้องใช้สารเคมีบางชนิดช่วยเส่ริมเพื่อทำให้สีติดแน่นยิ่งขึ้น ตัวอย่างสารที่ใช้เสริม เช่น เกลือโลหะหนักบางชนิด สารส้ม บางครั้งอาจใช้พืชบางชนิดช่วยเสริมแทนได้ อย่างไรก็ตามสีย้อมสมุนไพรปัจจุบันไม่ค่อยนิยมใช้ เนื่องจากสีตกไม่คงทน สีซีดง่าย อีกทั้งวิธีการเตรียมยุ่งยากไม่สะดวก จึงนิยมใช้สีสังเคราะห์มากกว่า สำหรับสีย้อมจากธรรมชาติที่ยังใช้อยู่บ้าง

มะเกลือ

ชื่อไทย มะเกลือ

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ มักเกลือ ผีเผา มะเกีย เกลือ หมากเกือ มาเกือ

ชื่ออังกฤษ Ebony Tree

ชื่อวิทยาศาสตร์ Diospyros mollis Griff.

วงศ์ Ebenaceae

มะเกลือเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ เปลือกต้นมีสีดำ ใบเป็นใบเดี่ยว ปลายใบแหลม ขอบใบเรียว ผิวใบเรียบเป็นมัน ดอกออกเป็นช่อ แยกเพศอยู่คนละต้น ดอกตัวผู้ออกตามซอกใบ ช่อหนึ่งมีประมาณ 3 ดอก ดอกตัวเมียเป็นดอกเดี่ยว ผลมีรูปร่างกลม มีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ

ส่วนที่ใช้เตรียมสี ผลแก่

สารสำคัญ

ในผลมะเกลือมีสารชื่อ ไดออสไพรอลไดกลูโคไซด์

(diospyrol-diglucoside) ซึ่งจะถูกอ๊อกซิไดซ์ได้ง่าย กลายเป็นสารไดออสไพรอล (diospyrol) ซึ่งมีสีดำย้อมผ้าติดทนดี

ประโยชน์

สีดำจากลูกมะเกลือใช้ย้อมผ้าและแพรให้มีสีดำสนิท

เมื่อย้อมหลายหนจนสีติดดีแล้ว สีจะไม่ตก ยิ่งถูกแดดยิ่งดำ ผ้าที่ย้อมจะมีคุณภาพดี นอกจากนั้นยังทำให้เนื้อผ้าหนาขึ้น เพราะในผลมะเกลือมีสารรสฝาด ผ้าแพรที่ย้อมด้วยมะเกลือจะได้เนื้อแพรที่ดำเป็นมัน

วิธีย้อม

นำผลมะเกลือที่แก่จัดมาตำ เทลงในภาชนะที่จะใช้ย้อม ต้มกับ นํ้าให้เดือด นำผ้าที่จะย้อมชุบน้ำบิดให้แห้งใส่ลงไปต้มนาน 10-15 นาที นำผ้าขึ้นผึ่งให้แห้ง บางคนนิยมใช้ต้นกระเม็งตำรวมกับผลมะเกลือ ใช้ย้อมผ้าจะทำให้ผ้าที่ย้อมได้มีคุณภาพดียิ่งขึ้น