Common name : Dond

Scientific name : Mussaenda spp.

Family : Rubiaceae

ดอนย่าเป็นไม้พุ่มขนาดกลางที่มีใบต่างดอก ที่มีสีสวยสดงดงามคือ ดอกจริงๆนั้นเล็กไม่สวยงาม แต่ใบที่ติดอยู่ชิดกับดอกนั้นมีสีสัน แปรรูปไปจากใบธรรมดา เช่นเดียวกับเฟื่องฟ้า หรือตรุษจีน ดอนย่าเป็นไม้พุ่มที่จัดเข้าอยู่ในพวกไม้ดอกก็ได้ เพราะมีใบต่างดอกสวยงามสดุดตา

ดอนย่าเป็นพันธุ์ไม้ในวงศ์ Rubiaceae มีถิ่นกำเนิดในประเทศเขตร้อน เช่น อาฟริกา มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ หรือแม้แต่ในป่าชื้นในเมืองไทยก็มีพันธุ์ไม้พวกดอนย่าป่าอยู่ทั่ว ๆ ไป มีชื่อสามัญว่าดอนย่า (Dona) และมีชื่อพฤกษ- ศาสตร์ว่า Mussaenda spp. ในเมืองไทยมีผู้นำมาปลูกจากฟิลิปปินส์ไม่นานมานี้ ต่อมาขยายพันธุ์ได้ง่ายจึงปลูกกันทั่ว ๆ ไปในประเทศไทย

ดอนย่าเป็นพันธุ์ไม้พุ่มที่มีเนื้อไม้และพุ่มสูงประมาณ 4-8 ฟุต ใบกว้างประมาณ 3-4 นิ้ว ยาว 5-8 นิ้ว ปลายใบแหลม สีเขียวอ่อน บางชนิดมีใบเป็นขนบาง ๆ ไม่เป็นมันเรียบ ใบอ่อนนุ่ม ออกดอกดกเป็นพุ่มเป็นช่อเต็มต้น ทำให้เป็นพุ่มงามสดุดตามาก ดอนย่าชอบดินร่วนซุย มีอาหารพืชสมบูรณ์และขึ้นได้ดีในดินทั่ว ๆ ไป ต้องการความชื้นสูง และส่วนมากชอบขึ้นในที่กลางแจ้ง ให้ได้รับแสงแดดโดยตรง โดยเฉพาะ Dona aurora ดอกสีขาวเจริญเติบโต ขยายพันธุ์ได้ง่ายจึงนิยมปลูกกันมากในเมืองไทย

พันธุ์

ในเมืองไทยมีดอนย่าอยู่ 3-4 ชนิด ที่นำมาจากต่างประเทศ ที่มีดอกงามและเจริญเติบโตได้ดี ในปัจจุบันนี้มีดอนย่าพันธุ์ลูกผสมเกิดขึ้นใหม่ และกำลังแพร่หลายออกไปอย่างกว้างขวางด้วย

1. Mussaenda Phillippica หรือที่เรียกกันทั่วๆไปว่าดอนย่า ออโรร่า (Dona aurora) เป็นดอนย่าที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศฟิลิปปินส์ ชื่อที่ตั้งขึ้นนั้นก็เป็นชื่อที่ได้รับเกียรติจากชื่อภริยาของประธานาธิบดี Quezon ของฟิลิปปินส์ ดังนั้น Mussaenda philiipppica var. Aurorae จึงเป็นพันธุ์ของฟิลิปปินส์ที่นิยมปลูกกันทั่วไปทั้งในฟิลิปปินส์เองและในต่างประเทศและดูเหมือนจะเป็นดอนย่าต้นแรกที่นำมาปลูกในเมืองไทยและคนไทยรู้จักกัน คือ ดอนย่าดอกสีขาวเป็นพวงใหญ่ ใบสีเขียวอ่อนนุ่มเป็นพุ่ม ใบดก ที่ปลูกกันทั่ว ๆ ไปในเมืองไทยขณะนี้

2. Mussaenda erythrophylla หรือ เรียกกันในชื่อสามัญว่า Dona Trining ชื่อสามัญนั้นเป็นชื่อตั้งขึ้นเป็นเกียรติแก่ภริยาประธานา­ธิบดี Roxas แต่ดอนย่าพันธุ์นี้มีถิ่นกำเนิดเดิมในอาฟริกา ดอกสีแดงเข้มเป็นพวงใหญ่ ส่วน ดอกจริงๆนั้นเป็นดอกเล็กๆ สีเหลือง ที่กลีบดอกมีขน ต้นนี้ก็ขึ้นเจริญเติบโตและมีดอกดกได้ดีในเมืองไทย แต่มีพุ่มไม่แน่นเช่นชนิดแรก

3. Dona Luz. หรือ Dona Alicia หรือ Mussaenda alicia, Dona Luz. ชื่อสามัญนี้ตั้งขึ้นเป็นเกียรติแก่ภริยาประธานาธิบดี Mag- saysay ในเมืองไทยจึงเรียกว่า ดอนย่าแม็กไซไซ ดอกสีชมพูงามเป็นช่อใหญ่ดกมาก เป็นพันธุ์ ลูกผสมที่มหาวิทยาลัยเกษตรของฟิลิปปินส์ได้ผสมขึ้น (U. P. College of Agriculture)

ดอนย่า แม็คไซไซ หรือ Dona Luz. เป็นพันธุ์ลูกผสมระหว่าง Dona Aurora กับ Dona Trining (M. phillipica, M. erythrophyl­la)

นอกจากนี้ก็มีพันธุ์ Mussaenda flava เป็นดอนย่าพุ่มขนาดกลางช่อหนึ่งมี 3 ดอก ดอกสีเขียว เหลืองอ่อน ไม่ขาว

Mussaenda frondosa คล้าย ๆ Dona Trinng

Mussaenda unteola ดอกสีขาวครีม เป็นพันธุ์ต้นเตี้ยแคระ

ในเมืองไทยได้ดอนย่าลูกผสมมาต้นหนึ่ง และได้รับชื่อว่าควีนสิริกิติ เพื่อเป็นเกียรติแก่สมเด็จพระบรมราชินินาถ ดอกมีลักษณะโดยทั่วไปคล้าย Dona Alicia ต่างกันตรงที่ตรงขอบ ขอบกลีบดอกมีสีชมพูเข้มขลิบโดยรอบ

การขยายพันธุ์และการบำรุงรักษา

ดอนย่าส่วนมากชอบแสงแดดโดยตรง จึงปลูกกันกลางแดดในเมืองไทย ขึ้นได้ในดินทุกชนิด แม้แต่ดินทรายที่มีความชุ่มชื้น ในทางภาคใต้ก็ขึ้นได้ดี

การขยายพันธุ์ทั่ว ๆ ไปนั้นก็ใช้ตอนกิ่งหรือปักชำกิ่ง โดยเฉพาะดอนย่า โอโรร่า ดอกสีขาวขยายพันธุ์ด้วยการตัดชำก็ได้ผลดีมากพอแก่ความต้องการ ส่วนพันธุ์อื่น ๆ นั้นเพื่อให้ได้ผลแน่นอน ก็อาจใช้วิธีตอนกิ่งดีที่สุด

ถ้าหากมีการตัดแต่งกิ่ง (Pruning) ให้ได้รูปทรงพุ่มที่สวยงามแล้วจะทำให้มีกิ่งแตกแขนง และออกดอกทั่วทั่งพุ่ม น่าดูสวยงามมากกว่า ทิ้งไว้ให้ขึ้นตามธรรมชาติ