กล้วยเป็นไม้ผลที่คนโบราณนิยมปลูกใกล้บ้านไว้เป็นอาหารเพื่อไม่ต้องเข้าป่าไปหาประโยชน์ของกล้วยมีมากมาย คนโบราณรู้จักประโยชน์จากกล้วยมานานแล้ว  เกือบทุกส่วนของกล้วยสามารถนำมาดัดแปลงใช้ให้มีคุณค่าได้ ดังนี้

ผล ใช้นำมารับประทาน

ใบ ใช้ห่อของ ทำสิ่งประดิษฐ์ต่าง ๆ เช่น กระทง บายศรี

เส้นใย จากกล้วยนำมาใช้สานเป็นกระเป๋าถือสตรี  ประดิษฐ์ของใช้หลายชนิด

กาบกล้วยสด นำมาหั่นคลุมดินรักษาความชื้นได้

ยางกล้วย ใช้เป็นสีย้อมด้ายทอผ้าให้มีสีน้ำตาลไม่ตก ไม่ลอก ทนทานดี

ใบกล้วย มีขี้ผึ้ง คนโบราณนำมาขัดพื้นกระดานทำให้พื้นลื่นเป็นมัน

ใบสด ใช้เป็นเครื่องรองเตารีดที่รีดผ้า เพื่อลดความร้อน

หัวปลี ใช้ทำอาหารเป็นผักสดประกอบแกงหรือต้มยำ

ก้าน นำมาตากให้แห้งทำเชือก

ก้านสด เป็นของเล่นของเด็กโดยเอามาขี่เป็นม้า

กาบ นิยมหามาแกะสลักเรียกว่าแทงหยวก เป็นลายกนกเพื่อตกแต่งประดับพิธีต่าง ๆ

กล้วยจึงนับได้ว่าเป็นพืชสารพัดประโยชน์และเป็นอาหารที่มีคุณค่ามาก … Read More

นิตยสาร “ชาวเกษตร” ฉบับที่ 21 ประจำเดือนกุมภาพันธ์ 26 ในหัวเรื่องเกษตรแดนไกล  ได้ลงเรื่อง “ต้นหางจรเข้” โดย คุณหรรษา  จักรพันธ์ ได้กล่าวถึงสรรพคุณของว่าหางจรเข้ไว้ถึง 25 ประการด้วยกัน  จะต้องขอกล่าวถึงว่านชนิดนี้กันอีกสักครั้งคงไม่ว่าอะไรกันนะ  ผมได้อ่านหนังสือ คู่มือการใช้ว่านหางจรเข้ ของโครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเอง  ก็อดไม่ได้ที่จะนำมาขยับขยายเล่าสู่กันฟัง  เขามีอะไรดี ๆ หลายอย่างที่กล่าวถึงสรรพคุณของว่านหางจรเข้  ส่วนวิธีการใช้การปลูก ถ้าจะนำมากล่าวในที่นี้หน้ากระดาษคงจะไม่เพียงพอ  เลยลองสรุปให้เป็นตัวอย่างสักสอง-สามอย่างก็แล้วกัน  เพื่อเป็นประโยชน์สำหรับชาวบ้านที่อยู่ในตำบลหรืออำเภอที่ไกลออกไป  เพราะการสาธารณสุขนั้น ยังไม่สามารถเข้าไปได้ถึงจึงเป็นโอกาสของโครงการสมุนไพร  เพื่อการพึ่งตนเอง ก็แล้วกัน

น้ำยาที่ทำจากว่านหางจรเข้ ใช้รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก ขนาดรุนแรงได้  โดยการทาน้ำเมือกจากต้นว่านหางจรเข้ ทาอยู่เสมอ ๆ ถ้าน้ำเมือกแห้ง  ก็ขูดวุ้นต่อจะมีน้ำเมือกออกมาอีก  … Read More

สมุนไพรในครัว : สุนทร  ปุณโณทก

บรรพบุรุษของเรา ท่านรู้จักพืชพรรณธัญญาหารและสามารถนำมาประกอบอาหารได้ดีกว่าคนรุ่นเรา นอกจากจะนำมาใช้เป็นอาหารในชีวิตประจำวันแล้ว ยังใช้เป็นยารักษาโรคได้อีกด้วย  ดังจะเห็นได้จากอาหารที่บริโภคแต่ละมื้อแต่ละวัน  ซึ่งล้วนแต่เป็นยาแทบทั้งสิ้น

ในฤดูร้อน อาหารจะเป็นพวกฟักแฟง แตงบวบ มะระ น้ำเต้า ผักบุ้ง ตำลึง เป็นต้น  ที่รับประทานแก้ร้อนใน ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ ลดอุณหภูมิในร่างกาย ปรับอุณหภูมิภายในให้เท่ากับภายนอก  ราวกับนำเอาเครื่องปรับอากาศสอดใส่เข้าไว้ในร่างกายก็ไม่ปาน  ถึงอากาศภายนอกจะร้อนระอุ แต่ทว่าร่างกายเย็นสบาย ไม่อ่อนเพลียเลยแม้แต่น้อย!

ย่างฤดูฝน  คนส่วนมากมักจะเป็นหวัดคัดจมูก น้ำมูกไหล อย่ากระนั้นเลย  จำต้องหาอาหารที่มีรสเปรี้ยวรสแซ่บเช่น ต้มยำ ต้มส้ม แกงส้ม ต้มโคร้ง โฮกอือ แกงเลียง พล่า ยำ ลาบ … Read More

คูน

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia fistula Linn.

ชื่ออื่น ๆ ลมแล้ง(ภาคเหนือ)

ลักษณะของพืช เป็นไม้ยืนต้นสูงได้ถึง 10 เมตร  ใบใหญ่ยาวประมาณ 1 ฟุต ประกอบด้วยใบย่อย 3-8 คู่ ใบรูปไข่ปลายใบแหลม  มักมีขนบริเวณด้านบนใบแต่ใต้ใบเรียบกว้าง  5-9 ซม. ยาว 6-20 ซม. ดอกออกเป็นช่อ เริ่มห้อยยาว 15-40 ซม. สีเหลืองและกลิ่นหอมเมื่อดอกบานกลีบรองกลีบดอกมักโค้งกลับ  กลีบดอกรูปไข่หรือคล้ายพัดสีเหลืองสด ผลเป็นฝักกลม ยาว 1-2 ฟุต ภายในมีผนังกั้นเป็นห้อง  ในหนึ่งห้องมักพบ 1 เมล็ด มีประมาณ … Read More

ขี้เหล็ก

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia siamca Lamk.

ชื่ออื่น ๆ ขี้เหล็กบ้าน(ลำปาง) ขี้เหล็กใหญ่ (ภาคกลาง) ขี้เหล็กหลวง(ภาคเหนือ)

ลักษณะของพืช เป็นไม้ยืนต้นสูงได้ถึง 10-15 เมตร ใบใหญ่ยาวประมาณ 20 ซม. ประกอบด้วยใบย่อย 7-16 คู่ รูปร่างขอบขนานปลายมน  หรือขอบขนานเรียวปลายคล้ายรูปไข่  ปลายใบหยักเว้าหาเส้นกลางใบเล็กน้อย  โคนใบกลม ใต้ใบสีซีดกว่าด้านบนและมีขนเล็กน้อย กว้าง 1-2.5 ซม. ยาว 7-8 ซม. ดอกออกเป็นช่อใหญ่ ยาวประมาณ 15-30 ซม. กว้าง 1.2-2.0 ซม.  ภายในมีเมล็ดใหญ่ยาว … Read More

ข่า

ชื่อวิทยาศาสตร์ Languas galangal (L.) Stuntz (Syn.Alpinia galaga(L.) Sw.)

ชื่ออื่น ๆ ข่าตาแดง ข่าหยวก

ลักษณะของพืช มีลำต้นเป็นเหง้าที่มีข้อ  และปล้องเห็นได้ชัดเจนอยู่ใต้ดิน  ส่วนที่อยู่บนดินอาจสูงได้ถึง 2 เมตร  ใบเป็นแบบสลับ  มีกาบใบหุ้มลำต้น  ใบรูปรีเกือบขอบขนานกว้าง 5-11 ซม. ยาว 20-40 ซม. เนื้อใบ 2 ข้างมักไม่เท่ากัน ปลายใบแหลมโคนใบคล้ายสามเหลี่ยม ดอกออกที่ยอดเป็นช่อยาว มีก้านช่อยาว 10-30 ซม. แต่ละดอกมีขนาดเล็ก เมื่อเป็นผล ผลมีรูปร่างรี และใหญ่ประมาณ 1 … Read More

ขิง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Zingiber officinale Rosc.

ชื่ออื่น ๆ ขิงเผือก(เชียงใหม่)

ลักษณะของพืช เป็นพืชที่มีลำต้นเป็นเหง้าสีขาวนวลอยู่ใต้ดินและมีส่วนที่อยู่บนดินสูงได้ถึง  50  ซม.  ใบเป็นแบบสลับ มีกาบใบหุ้มลำต้นยาว 8-12 ซม.  ตัวใบยาวปลายเรียวแหลม กว้าง 1-3 ซม. ยาว 10-25 ซม. ขอบใบเรียบ  ตัวช่อดอกประกอบด้วยดอกจำนวนมากอัดกันเป็นรูปทรงกระบอกยาว 4-7 ซม.

ส่วนที่ใช้เป็นยา เหง้าแก่สุด

สรรพคุณและวิธีใช้

1.  แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดท้อง และแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน(เกิดจากธาตุไม่ปกติ)

2.  แก้ไอ และขับเสมหะ ฝนกับน้ำมะนาวแทรกเกลือ ใช้กวาดคอหรือจิบบ่อย … Read More

สมุนไพร

กะเพรา

ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum sanctum Linn.

ชื่ออื่น ๆ กะเพราขาว กะเพราแดง(ภาคกลาง) กอมก้อ(ภาคเหนือ)

ลักษณะของพืช เป็นไม้ล้มลุกที่มีทรงพุ่มใหญ่และสูงได้ 30-60 ซม.  มีขนปกคลุม

ทั่วไป เนื้อใบบางและนุ่ม  ก้านใบยาว 1-3 ซม.  ตัวใบรูปร่างรีหรือรี

ขอบขนาน กว้าง 1-2.5 ซม. ยาว 2-4.5 ซม.  ปลายใบและโคนใบ

อาจแหลมหรือมน  ขอบใบค่อนข้างหยัก  เส้นใบทั้ง 2 ด้านมีขนปก

คลุม ดอกออกรวมกันเป็นช่อ  ยาว 8-14 ซม.  … Read More

กะทือ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Zingiber zerumbet(L.)Smith

ชื่ออื่น ๆ กะทือป่า กระแวน แฮวดำ  เฮียวดำ(ภาคเหนือ) เฮียวแตง

(แม่ฮ่องสอน)

ลักษณะของพืช เป็นไม้ล้มลุกที่มีลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดินสีเหลืองซีด ๆ และมีส่วนชูขึ้นมาในอากาศ สูงได้ถึง 1 เมตร ใบรูปค่อนข้างเรียวแหลม มีขนปกคลุมโดยทั่ว  เนื้อใบค่อนข้างบาง  ตัวใบยา 20- 35 ซม.  กว้าง 5-8 ซม. ปลายใบแหลม  โคนใบเรียวแคบเข้าหาก้านใบแหลม  โคนใบเรียวแคบเข้าหาก้านใบ ซึ่งสั้นมาก 5-8 มม.  ก้านช่อดอกยาว 10-30 ซม.  ดอกออกเป็นช่อรวมกันแน่นคล้ายตุ้มรูปไข่ยาว 6-12 … Read More