ไม้ดอกล้มลุก:สวีทพี

ชื่อวิทยาศาสตร์ Lathyrus odoratus (LATH-ihr-us oh-dor-RAY-tus)

ชื่อสามัญ Sweet pea

วงศ์ Leguminosae

ถิ่นเดิม เกาะซิซิลี ประเทศอิตาลี

ความสูง พันธุ์พุ่ม สูง 6 – 30 นิ้ว

พันธุ์เลื้อย สูง 1 – 2 เมตร

จำนวนเมล็ดในหนึ่งกรัม 10 – 12

สี ขาว ชมพู แดง ม่วง ครีม ส้ม

เวลาจากเพาะเมล็ดจนให้ดอก 4-6 เดือน

ไม้ดอกที่มีชื่อนำหน้าว่า sweet นั้นดอกจะมีกลิ่นหอม เช่น Sweet Sultan,Sweet Alyssun, Sweet William และ Sweet Pea

ส่วนชื่อวิทยาศาสตร์ Lathyrus เป็นภาษากรีกแปลว่าถั่ว และ odoratus แปลว่า มีกลิ่นหอม

สวีทพีพันธุ์ดั้งเดิมมาจากอิตาลี มีดอกเล็กมาก สีเข้มและมีกลิ่นหอมแรง มีผู้นำสวีทพีเข้าไปในอังกฤษเมื่อปี 1699 และพัฒนาพันธุ์เป็นกลุ่มที่เรียกว่ากลุ่ม Grandiflora ดอกมีกลีบใหญ่สีเลือดนกปนนํ้าตาล(maroon) และมีสองกลีบล่างสีม่วงแดง(purple) ต่อมามีการผ่าเหล่าได้สวิทพีสีขาว ในปี1718 และอีก 8 ปีต่อมาคือในปี 1726 ก็มีดอกสีชมพู-ขาว คือกลีบบนใหญ่สีชมพูและสองกลีบล่างสีขาว ให้ชื่อพันธุ์ว่า Painted Lady ในปี 1793 มีรายงานว่าสวีทพีมี 5 สี คือ ม่วงแดง แดง ขาว ชมพู และดำ การผสมพันธุ์เริ่มต้นในกลางศตวรรษที่ 19

ผู้ที่ได้ชื่อว่าเป็นบิดาของสวีทพีคือ Henry Eckford ชาวสก็อต เขาเริ่มงานผสมพันธุ์สวีทพี ในปี 1870 ได้ดอกขนาดใหญ่ขึ้น ก้านหนึ่งมี 4 ดอก แทนที่จะมีเพียง 2-3 ดอก ก้านยาวขึ้นและมีสีมากขึ้น

เมื่อ ค.ศ. 1899 สวีทพีพันธุ์สีชมพูเปลือกหอยของ Eckford ชื่อ Donna ที่ปลูกอยู่ใน Althorp Park ซึ่งเป็นบ้านของเจ้าหญิงไดแอนนาเกิดผ่าเหล่าไปได้ดอกขนาดใหญ่มากและริมกลีบดอกเป็นครุย (frilled) ได้ชื่อพันธุ์ว่า Countess Spencer พันธุ์นี้เป็นบรรพบุรุษของพันธุ์ Spencer มีกลิ่นหอมมาก แต่สูญเสียยีนส์ที่ควบคุมการทนร้อนไปและเลี้ยงยากขึ้น พันธุ์ต่างๆ ที่ได้มาจากพันธุ์นี้จึงทนร้อนได้น้อยและทำให้เข้าใจกันว่าสวีทพีเป็นพืชที่ต้องการอากาศเย็นเท่านั้น

ต่อมานักผสมพันธุ์พืชในแคลิฟอร์เนียได้นำสวีทพีกลุ่ม Spencer ไปผสมกับพันธุ์ดั้งเดิม ของอเมริกาที่ให้ดอกดก ได้กลุ่ม Old Cuthbertson floribunda ที่ให้ดอกเร็วขึ้น ดอกไม่ค่อยสวย และสีก็ไม่ค่อยสวย แต่ทนร้อนได้ดี เมื่อนำมาปรับปรุงพันธุ์จึงได้กลุ่ม Royals ซึ่งมีลักษณะดอกระหว่างกลุ่ม Cuthbertson และ Spencers ทำให้ได้ก้านดอกยาวขึ้น แข็งแรงขึ้น และได้ดอกสวยขึ้น ทนร้อนได้และใช้เป็นไม้ตัดดอกได้ดี

สมัยก่อนสวีทพีเป็นไม้เถา การปลูกต้องมีการคํ้าหรือมีสิ่งยึดหรือเกาะให้ต้น แต่เมื่อสิบกว่าปีมานี้มีการพัฒนาพันธุ์สวีทพีในอังกฤษให้มีใบแทนมือเกาะ (tendril) การปลูกสวีทพีพ้นธุ์ใหมจึงไม่ต้องมีการคํ้า พันธุ์แรกที่มีลักษณะดังกล่าวชื่อ Snoopea ตามด้วย Supersnoop ซึ่งให้ดอกเร็ว มีหลายสีและมีกลิ่นหอมด้วย Snoopea ได้รับรางวัลยอดเยี่ยมในอังกฤษและสก๊อตแลนด์หลายรางวัล ได้ถ้วยเงินของ National Sweet Tea Society ซึ่งไม่เคยให้รางวัลมาเลยตลอด 30 ปี

สวีทพีไม่มีสีเหลือง นักผสมพันธุ์พืชต้องการสีนี้มานานแล้ว ขณะนี้ในอังกฤษมีผู้นำ Lathyrus chloranthus ดอกสีเหลือง มีความสูงและนิสัยคล้ายๆ กลุ่ม Spencer มาจากอิหร่านและซีเรียมาผสมกับ Lathyrus odoratus โดยหวังว่าจะได้สวีทพีสีเหลืองในอีกไม่นานนี้ สวีทพีมีเมล็ดขนาดใหญ่ เมล็ดมี 4 พวกคือ

1. เมล็ดสีน้ำตาลของพันธุ์ทั่ว ๆ ไป

2. เมล็ดเหี่ยวย่นของพันธุ์สีม่วง

3. เมล็ดเล็กของพันธุ์สีส้มและสีส้มอมชมพู กับเมล็ดสีซีดๆ ของพันธุ์สีขาวและสีครีม พวกนี้มักมีเปลือกเมล็ดบางและนิ่ม ไม่ควรเพาะในเครื่องปลูกที่แฉะเพราะจะทำให้เน่าง่าย

4. พวกเมล็ดใหญ่ เปลือกแข็ง แนะนำให้แช่น้ำค้างคืนไว้ รุ่งขึ้นบางเมล็ดจะบวม และเปลือกอ่อนตัว แต่พวกที่ยังแข็งอยู่ใช้ใบมีดคมๆ ตัดปลายด้านที่ไกลจากจุดขาว จะทำให้ดูดนํ้าได้มาก งอกได้เร็ว และงอกได้สม่ำเสมอ

สวีทพีปลูกง่าย ต้นโตเร็ว ให้เพาะเมล็ดลงในที่ปลูกในเลย ที่ปลูกสวีทพีต้องเป็นดินที่ร่วนและสมบูรณ์ มีการเตรียมดินอย่างดี มีอินทรียวัตถุมาก เนื่องจากเถาของสวีทพีแข็งแรงและต้องการธาตุอา หารเป็นปริมาณมาก ควรคลุกยิปซัมและปุ๋ยคอกที่เปื่อยดีแล้วและปุ๋ย NPK ลงในดินด้วย ถ้าปลูกสวีทพี ในที่มีอากาศเย็นและมีแดดจัด ดินดีและชื้นสม่ำเสมอ สวีทพีจะงามมาก

ถ้าจัดสวีทพีตามลักษณะทรงต้นจะได้เป็น 3 กลุ่มดังนี้

พวกที่เป็นเถาเลื้อย (Climber) ได้แก่

The Royals มีสีต่างๆ เถายาว 1.5 – 1.8 เมตร

Galaxys ก้านหนึ่งมีดอกมากกว่า 5 ดอกขึ้นไป ทนอากาศร้อนได้ดี

พวกกึ่งเตี้ย (Intermediate) เหมาะใช้ปลูกในแปลง

Jet Set สูง 3 ฟุต มีประมาณ 5 ดอกต่อก้าน

Knee Hi สูงประมาณ 2.5 ฟุต

Snoopea สูง 2 ฟุต ก้านดอกยาวใช้ทำไม้ตัดดอกได้ดี Supersnoop ให้ดอกเร็วกว่า Snoopea 10 วัน

พวกต้นเตี้ย (Dwarf)

Bijou สูง 12 – 15 นิ้ว มี 4 – 5 ดอกต่อก้าน สีต่างๆ ทนร้อนได้ดี Patio สูง 12 นิ้ว ดอกหอมและดก

Cupid สูง 6 นิ้ว แผ่พุ่มได้ดี เป็นพันธุ์ดั้งเดิมตั้งแต่ช่วง ค.ศ. 1930 แล้วหายไป แต่กลับมานิยมปลูกใหม่ในอังกฤษ โดยได้พันธุ์มาจากนิวซีแลนด์

ถ้าเจาะจงปลูกเฉพาะสวีทพีที่มีกลิ่นหอมมาก ให้เลือกจากรายชื่อพันธุ์ข้างล่างนี้