การใช้ประโยชน์จากต้นกัลปพฤกษ์

(Pink Cassia, Pink Shower, Wishing Tree)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia bakeriana Craib
ชื่อวงศ์ LEGUMINOSAE – CAESALPINIOIDEAE
ชื่ออื่น กานล์, เปลือกขม, ชัยพฤกษ์
ถิ่นกำเนิด เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ลักษณะทั่วไป ไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง 10-15 ม. ขนาดทรงพุ่ม 6-8 ม. ผลัดใบ ทรงพุ่มกลมหรือรูปร่ม แผ่กว้าง แตกกิ่งในระดับตํ่า ทอดกิ่งก้านยาวขึ้นด้านบน เปลือกต้นสีเทาหรือสีน้ำตาลอ่อน ค่อนข้างเรียบ หรือแตกเป็นร่องตื้นๆ ตามแนวยาว
ใบ ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงสลับ แกนกลางใบประกอบยาว 15-40 ซม.ใบย่อย 5-8 คู่ เรียงตรงข้ามและเรียงขนานจากเล็กไปใหญ่ จากโคนถึงปลาย รูปไข่แกมรูปใบหอก กว้าง 1.5-3.5 ซม. ยาว 6-9 ซม. ปลายใบมนมีติ่งสั้น โคนใบเบี้ยว แผ่นใบบางแต่ค่อนข้างเหนียว สีเขียวเข้มเกลี้ยงผิวใบด้านล่างมีขนคล้ายกำมะหยี่ใบอ่อนมีขนคล้ายไหม ปกคลุมทั้งสองด้าน


ดอก สีชมพู ออกเป็นช่อแบบช่อเชิงหลั่นพร้อมใบอ่อนที่กิ่ง ช่อดอกตั้งยาว 10-15 ซม. ดอกย่อยรูปดอกหางนกยูง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปไข่แกมรูปใบหอก มีขนนุ่ม กลีบดอก 5 กลีบ รูปไข่แกมรูปใบหอก ปลายมนโคนเรียวแคบ ดอกจะเปลี่ยนเป็นสีขาวเมื่อใกล้โรย เกสรเพศผู้ 10 อัน 3 อันยาวกว่าอันอื่นๆ เส้นผ่านศูนย์กลางดอก 5-8 ซม. ออกดอก เดือน ก.พ.-มี.ค.
ผล ผลแห้ง เป็นฝักทรงกระบอก กว้าง 1.2-1.5 ซม. ยาว 30-40 ซม. มีขนนุ่ม สีน้ำตาลเข้มหรือเทาหนาแน่น เมื่อสุกสีน้ำตาลอมดำ เมล็ด ค่อนข้างกลมแบน สีน้ำตาลเป็นมัน 30-50 เมล็ดต่อฝัก ติดผล เดือน เม.ย.- มิ.ย. ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด
นิเวศวิทยา พบตามป่าเบญจพรรณแล้งและปลูกเลี้ยงอยู่ทั่วไป
การใช้ประโยชน์ เนื้อในฝัก คนแก่สมัยก่อนใช้กินกับหมาก
การใช้ประโยชน์ด้านสมุนไพร เปลือกฝัก เมล็ด รสขมเอียน ทำให้อาเจียน ถ่ายพิษไข้ เนื้อในฝัก รสหวานเอียนขม ระบายอุจจาระธาตุ แก้พรรดึกไม่ไซ้ท้อง ระบายท้องเด็กได้ดีมาก (ฤทธิ์อ่อนกว่าเนื้อฝักคูน)
หมายเหตุ ต้นไม้ประจำจังหวัดขอนแก่น
ที่มา:วัลลิ์รุกขบุปผชาติ ตามรอยพระบาทบรมราชกุมารี โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย