ปลาบึก (Mekong Giant Catfish) Pangasianodon gigas Chevey

ปลาบึกเป็นปลาอยู่ในครอบครัวเดียวกันกับปลาสวาย เทโพ และเทพา ลักษณะลำตัวยาว แบนข้างเล็กน้อย ความยาวจากหัวถึงปลายหาง 3.3 เท่าของความกว้างลำตัว หัวมีขนาดใหญ่ จะงอยปากป้านใหญ่ ตามีขนาดเล็ก และอยู่ในระดับต่ำกว่ามุมปากเล็กน้อย ลูกปลาบึกที่มีอายุน้อยจะมีฟันขากรรไกรและเพดานปาก แต่ฟันจะเสื่อมหายไปเมื่อปลาเจริญเต็มวัย ปลาบึกมีหนวด 2 คู่ เมื่ออายุน้อยความยาวของหนวดยาวประมาณเส้นผ่าศูนย์กลางของตา แต่ในปลาเจริญเต็มวัยพบว่าหนวดที่ขากรรไกรมีขนาดเล็กและสั้นมาก ยาวไม่ถึงครึ่งหนึ่งของเส้นผ่าศูนย์กลางตา หนวดที่ขากรรไกรล่างมีสีขาวและขนาดสั้นกว่าหนวดที่ขากรรไกรบน หากไม่สังเกตให้ดีจะมองไม่เห็น สีลำตัวบริเวณด้านหลังสีเทาปนน้ำตาลแดง ด้านข้างสีเทาปนน้ำเงิน ส่วนบริเวณท้องมีสีขาว ครีบต่างๆ ของปลาบึกมีลักษณะคล้ายครีบปลาสวาย แต่ต่างกันที่ก้านครีบแข็งของครีบหลังและครีบอกของปลาบึกที่โตเต็มวัยไม่มีหนามแหลมหยักเป็นฟันเลื่อย แต่ในลูกปลาบึกปรากฎว่าก้านครีบแข็งของครีบหลังและครีบอกมีหนามแหลมเป็นซี่ฟันเลื่อยเช่นเดียวกับปลาสวาย

ปลาบึกเป็นปลาที่ไม่มีเกล็ดที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก ตัวโตเต็มที่มีความยาวถึง 3 เมตร น้ำหนักมากกว่า 250 กก. พบอาศัยเฉพาะในแม่น้ำโขงเท่านั้น บางครั้งอาจจะพบในแม่น้ำที่เป็นสาขาใหญ่ๆ ของแม่น้ำโขงได้บ้าง เช่น บริเวณปากแม่น้ำมูล ระยะของแม่น้ำโขงที่จะพบปลาบึกได้ มีความยาวหลายพันกิโลเมตร ตั้งแต่ประเทศจีนถึงเวียตนามในระยะฤดูน้ำหลาก ปลาบึกจะเดินทางลงไปทางแม่น้ำโขงตอนล่าง ซึ่งมักจะจับได้มากบริเวณประเทศเขมร และจังหวัดอุบลราชธานี ในตอนปลายฤดูแล้งต่อต้นฤดูฝน ปลาจะเริ่มขึ้นไปทางแม่น้ำโขงตอนเหนือเพื่อที่จะทำการผสมพันธุ์วางไข่ ในขณะที่ปลาบึกเดินทางไปทางตอนล่างของแม่น้ำโขงบริเวณประเทศเขมร เนื้อปลามักจะมันมาก ไม่นิยมรับประทานเป็นอาหาร แต่เมื่อปลาบึกเดินทางขึ้นไปทางเหนือบริเวณหลวงพระบางหรือท้องที่อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย ปลาบึกจะเสียน้ำมัน เนื้อปลาบึกระยะนี้อร่อยมาก ชาวประมงในเขตท้องที่อำเภอเชียงของและอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ได้ทำการรวบรวมปลาบึกเป็นประจำทุกปีนับเป็นระยะเวลาประมาณ 50 กว่าปีมาแล้ว ปลาบึกที่จับได้ในแหล่งน้ำดังกล่าวมีรสดี ซื้อขายกันในราคาแพงมาก กก.ละประมาณ 200-300 บาท

ลูกปลาบึกสามารถกินอาหารได้แทบทุกชนิด เช่น ลูกกุ้ง ลูกปลาที่ไม่มีชีวิต และอาหารเม็ด เป็นต้น แต่ปลาบึกที่โตเต็มวัยยังไม่มีใครทราบแน่ชัดว่ากินอะไรเป็นอาหาร แต่จากการที่ฟันเสื่อมหายไป เมื่อปลาเจริญวัย ทำให้มีข้อสันนิษฐานว่าปลาบึกอาจจะกินอาหารประเภทพืชเท่านั้น ปัจจุบันที่เข้าใจว่าปลาบึกกินอาหารประเภทสาหร่ายที่เกาะตามก้อนหินหรือตามพื้นที่ท้องน้ำเป็นอาหาร

การเพาะพันธุ์

สถานีประมงน้ำจืดหลายแห่ง รวมทั้งบ่อเลี้ยงปลาในภาคของเอกชน ได้นำลูกปลาบึกที่กองประมงน้ำจืด (เสน่ห์ ผลประสิทธิ์) เพาะขึ้นได้จากการจับพ่อแม่ปลาจากธรรมชาติ โดยใช้ฉีดฮอร์โมนเร่งให้วางไข่แล้วทำการผสมเทียม นับว่าเป็นผลสำเร็จครั้งแรกของโลก ได้ทราบว่าลูกปลาบึกที่เลี้ยงไว้ในบ่อ เจริญเติบโตดีมาก โดยใช้อาหารผสมจำพวกรำ ปลายข้าวและปลาป่น สูตรอาหารของปลากินพืช สำหรับการเพาะปลาชนิดนี้โดยใช้พ่อแม่ปลาที่เลี้ยงไว้ในบ่อ คาดว่าจะประสบความสำเร็จในไม่ช้านี้

การเลี้ยง