มะเกลือเป็นสมุนไพรขับพยาธิที่วิเศษสุด

มะเกลือ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า ไดออสไพรอส มอลิส (Diospyros motif, Griff ) อยู่ในตระกูล อิเบนาซี่ (Ebenaceae) ตามความเชื่อทางการแพทย์โบราณเชื่อว่า ผลมะเกลือ สามารถขับพยาธิหลายชนิดได้ผลดี โดยไม่ต้องรับประทานยาถ่ายตามอย่างเช่นยาถ่ายพยาธิบางชนิด แต่ต้องใช้สดๆ โดยรับประทานในอัตราส่วน ๑ ผลต่ออายุ ๑ ปี แต่ต้องไม่เกิน ๑๕-๒๐ ผล ถ้ารับประทานมากกว่านี้อาจทำให้มีอาการมันเมา อาเจียน และมีข้อแนะนำเพิ่มเติมคือ ไม่ควรให้เด็กอายุต่ำกว่า ๗ ขวบ รับประทานน้ำคั้นมะเกลือเพื่อขับพยาธิ

วิธีทำน้ำมะเกลือตามวิธีแพทย์แผนโบราณ โดยเอามะเกลือตำคั้นเอาแต่นํ้าผสมกับกะทิ ๒-๓ ช้อนกาแฟต่อ ๑ ผล ให้ผู้ป่วยมีพยาธิรับประทานปริมาณตามอายุดังกล่าวข้างต้น ก่อนนอนและเช้ามืด โดยให้อดอาหารเช้า ๑ มื้อ ถ่ายประมาณ ๒- ๓ ครั้ง มีพยาธิถูกขับปนออกมาด้วย นับว่ามะเกลือเป็นยาสมุนไพรที่คนสมัยก่อนนับถือมากในเรื่องเป็นยาขับพยาธิ

แต่เมื่อประมาณเดือนธันวาคม ๒๕๒๑ ได้รับข่าวไม่สู้ดีนักทางโทรศัพท์ว่ามีเด็กผู้ชายอายุ ๖- ๗ ขวบ ได้ประสบเคราะห์กรรมจากการดื่มน้ำมะเกลือที่เจ้าหน้าที่สาธารณสุขแจกให้ดื่มแล้วตาบอดมารับการรักษาที่โรงพยาบาลนครเชียงใหม่แพทย์ไม่สามารถช่วยไว้ได้ทัน แล้วตาจึงบอด ต่อมาเมื่อประมาณเดือนมกราคม ๒๕๒๒ นี้เอง หนังลือพิมพ์ไทยฉบับหนึ่ง ลงข่าวว่ามีเด็กหญิงอายุ ๖ ขวบตาบอด เนื่องจากดื่มน้ำมะเกลือที่เจ้าหน้าที่กระทรวงสาธารณสุขแจก ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าสลดใจมาก ดังนั้นกระทรวงสาธารณสุขจึงประกาศระงับการดื่มน้ำมะเกลือ หรือผลมะเกลือขับพยาธิ ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น ท่านลองพิสูจน์และวิเคราะห์เหตุผลต่อไปว่า อันตรายเกิดจากอะไรกันแน่

มะเกลือเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่มีพุ่มโตเหมาะสำหรับไว้เป็นร่มเงาได้ดี ใบ ออกแผ่ ใบเล็ก ผลกลมโตเท่าลูกพุทรา ผลอ่อนสีเขียวจัด สุกเต็มที่สีดำจัด จะติดผลในระยะฤดูฝนเท่านั้น ภายในผลสดมีสารที่มีฤทธิ์ในการฆ่าและขับพยาธิหลายชนิด แต่สารดังกล่าวจะถูกเปลี่ยนได้ง่ายกลายเป็นสีเทาหรือดำ ทำให้เกิดอาการฝ่อที่เส้นประสาทตา คุณสมบัติที่สำคัญที่พบในน้ำมะเกลือคือ ไดออสไพรอล (Diospyrol or Naphthyl derivative dimer)เป็นเกล็ดสีขาว เมื่อถูกกับอากาศหรือแสงสว่างแล้วจะถูกเปลี่ยนเป็นสารสีดำอย่างรวดเร็ว ซึ่งเป็นสารมีพิษทำให้ประสาทตาเกิดอาการฝ่อ เมื่อประสาทตาฝ่อทำให้ตามองไม่เห็นคือตาบอด ผงสกัดจากผลมะเกลือนี้เป็นเกลือสีขาวหรือสีเหลืองนวล ไม่มีรส ไม่ละลายน้ำ ไม่ละลายกรด แต่ละลายได้ในด่าง ๙๕ % ของแอลกอฮอล์และอีเธอร์ มีกลิ่นมะเกลือเล็กน้อย ผงสกัดจาก มะเกลือมีฤทธิ์ในการฆ่าพยาธิลำไส้ แต่ถ้าถูกเปลี่ยนไปแล้วจะไม่มีฤทธิ์ในการฆ่าพยาธิเลย

ตามความเชื่อในเรื่องของสรรพคุณต่างๆ ในน้ำคั้นจากผลมะเกลือ นักวิทยาศาสตร์ ได้พยายามเอาความรู้ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี่แผนใหม่มาพิสูจน์และทดลองเพื่อวิเคราะห์เหตุผลต่างๆ ว่ามีประโยชน์และโทษที่ได้จากน้ำคั้นมะเกลือเกิดจากอะไร จากการทดลองที่พอสรุปได้ดังนี้คือ โดยการนำเอาสารที่ได้จากการสกัดผลมะเกลือมาทดลองในสัตว์ทดลองต่างๆ จนถึงคน คือ

ขั้นแรก ทดลองในไส้เดือนดิน พบว่าผลสกัดมะเกลือที่เก็บไว้ในหลอดสูญญากาศ สามารถฆ่าไส้เดือนดินได้อย่างรวดเร็ว แต่ผงสกัดมะเกลือที่เปลี่ยนเป็นสีดำ ไม่สามารถฆ่าไส้เดือนดินได้

ขั้นที่สอง ทดลองในสุนัขประมาณ ๑๒ ตัว ตรวจพบพยาธิและไข่พยาธิในอุจจาระของสุนัขเหล่านั้น แส้วใช้ผงสะกัดมะเกลือละลายน้ำเชื่อมแก่สุนัขเหล่านั้นทุกตัวกิน หลังจากนั้นตรวจอุจจาระดูจนไม่พบพยาธิเลย พบว่าผงสะกัดจากผลมะเกลือใช้ขับพยาธิได้ผลดี

ขั้นที่สาม ทดลองในคน โดยให้ผู้ป่วยที่เป็นโรคพยาธิประมาณ ๒๖ ราย รับประทานสารสะกัดจากมะเกลือขนาด ๒- ๙ กรัม ก่อนนอนและอดอาหารมื้อเช้า ปรากฏว่าผงสะกัดจาก มะเกลือสามารถฆ่าพยาธิได้ผลดีหลายชนิด เช่น พยาธิเส้นด้าย พยาธิปากขอ พยาธิตัวกลม

จะเห็นได้ว่าจากการศึกษาทดลองน้ำค้นจากผลมะเกลือ มีคุณสมบัติในการฆ่าพยาธิได้หลายชนิดเป็นอย่างดี แต่ข้อเสียคือ ผลมะเกลือมีเพียงฤดูเดียว เพียง ๓-๔ เดือน และสารที่ได้จากผลมะเกลือไม่คงทน สลายตัวง่าย โดยถูกเปลี่ยนเป็นสารสีเทาหรือสีดำ เมื่อทิ้งไว้ในอากาศหรือแสงสว่าง จึงมีผู้พยายามคิดว่าทำอย่างไรจึงจะทำให้สารที่มีคุณสมบัติดีอยู่ได้คงทนนาน โดยอาศัยเเหลกทางวิทยาศาสตร์ และศึกษาคุณสมบัติของสารนั้น แล้วนำมาทำเป็นเภสัช ตำรับมะเกลือ อาศัยหลักการทางเภสัชกรรมพบว่า

๑. ความเป็นกรดเป็นด่าง ทำให้สารจากมะเกลือคงตัวอยู่ได้ดีที่สุด คือ ๓ ถึง ๓.๔

๒. กระสายยาที่จะช่วยลดการสลายตัวของน้ำสะกัดมะเกลือจะต้องมีความหนืดสูง

๓. แอลกอฮอร์ละลายตัวยาได้น้อยที่ความหนืดสูง ทำให้ตัวยาเปลี่ยนสีได้ช้า

๔. วิตามินซี จะช่วยยับยั้งการสลายตัวน้ำมะเกลือได้ ทำให้คงตัวมากขึ้น ฉะนั้นการออกฤทธิ์เป็นยาขับ และยาฆ่าพยาธิของน้ำมะเกลืออยู่ได้นานถึง ๑ ปี

การทดลองวิเคราะห์วิจัยเกี่ยวกับมะเกลือมิได้หยุดอยู่แค่นี้ ผลการวิจัยต่างๆ ที่ได้มาเป็นการท้าทายนักวิจัยให้มีการค้นคว้าหาเหตุผลต่อไปอีกจนถึงที่สุด ข่าวคืบหน้าจะนำมาเล่าเสนอท่านในโอกาสต่อไป

มะเกลือนอกจากจะใช้เป็นยาขับพยาธิแล้ว ยังใช้ย้อมผ้าให้เป็นสีดำ สีไม่ตกไม่ลอกดำ อยู่ได้ทนนานมาก โดยใช้ผลห่ามจวนสุก อย่าให้แก่หรืออ่อนเกินไป เพราะยางน้อยไปเวลาเก็บ อย่าให้ช้ำเพราะใช้ย้อมไม่ใคร่ติด ส่วนแก่นของมะเกลือชาวจีนนิยมทำเป็นเครื่องเฟอร์นิเจอร์ประดับบ้านมีราคาแพงมาก

สรุปสรรพคุณ

ผลมะเกลือเป็นยาขับพยาธิที่ดีที่สุดที่แพทย์แผนโบราณนับถือ

ผลมะเกลือใช้ย้อมผ้าสีดำได้ทนนานมาก

ชาวจีนใช้เนื้อไม้ต้นมะเกลือทำเครื่องเฟอร์นิเจอร์ประดับบ้านที่มีราคาแพงมาก