อาการของโรคที่ควรใช้สมุนไพรบำบัดรักษา มักเป็นอาการพื้นๆ ที่ไม่รุนแรง อาทิ อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องผูก ท้องเดิน เจ็บคอ อาเจียน ไอ นอนไม่หลับ อาการไข้ แผลถลอก แผลไฟไหม้-นํ้าร้อนลวก อาการเคล็ด ขัด ยอก ฟกช้ำ ตลอดจนโรคผิวหนังบางชนิด เช่น กลาก เกลื้อน และผื่นคัน เป็นต้น สมุนไพรที่ในปัจจุบันกระทรวงสาธารณะสุขแนะนำให้ปลูกเพื่อใช้ในงาน สาธารณสุขมูลฐานสำหรับรักษาอาการของโรคต่างๆ มีดังนี้
สมุนไพรเพื่อรักษากลุ่มโรค/อาการเจ็บป่วยในระบบทางเดินอาหาร
โรคกระเพาะอาหาร : ขมิ้นชัน กล้วยนํ้าว้า
อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นจุกเสียด : ขมิ้น ขิง กานพลู กระเทียม กะเพรา ตะไคร้ พริกไทย ดีปลี ข่า กระชาย แห้วหมู กระวาน เร่ว มะนาว กระทือ
อาการท้องผูก : ชุมเห็ดเทศ มะขาม มะขามแขก แมงลัก ขี้เหล็ก คูน
อาการท้องเสีย : ฝรั่ง ฟ้าทะลายโจร กล้วยนํ้าว้า ทับทิม มังคุด สีเสียดเหนือ
อาการคลื่นไส้ อาเจียน : ขิง ยอ
โรคพยาธิลำไส้ : มะเกลือ เล็บมือนาง มะหาด ฟักทอง
อาการปวดฟัน: แก้ว ข่อย ผักคราดหัวแหวน
อาการเบื่ออาหาร : บอระเพ็ด ขี้เหล็ก มะระ สะเดาบ้าน
สมุนไพรเพื่อรักษากลุ่มโรค/อาการเจ็บป่วยในระบบทางเดินหายใจ
อาการไอ และระคายคอจากเสมหะ : ขิง ดีปลี เพกา มะขามป้อม มะขาม มะนาว มะแว้งเครือ มะแว้งต้น
สมุนไพรเพื่อรักษาโรค/อาการเจ็บป่วยระบบทางเดิน ปัสสาวะ
อาการขัดเบา : กระเจี๊ยบแดง ขลู่ ตะไคร้ สับปะรด หญ้าคา อ้อยแดง
สมุนไพรเพื่อรักษากลุ่มโรคผิวหนัง
อาการกลาก เกลื้อน : กระเทียม ข่า ชุมเห็ดเทศ ทองพันชั่ง พลู
ชันนะตุ : มะคำดีควาย
แผลไฟไหม้ นํ้าร้อนลวก : บัวบก นํ้ามันมะพร้าว ว่านหางจระเข้ นํ้าแข็ง
ฝี แผลพุพอง : ขมิ้น ชุมเห็ดเทศ เทียนบ้าน ว่านหางจระเข้ ว่านมหากาฬ ฟ้าทะลายโจร
อาการแพ้ อักเสบจากแมลงกัดต่อย : ขมิ้นชัน ตำลึง ผักบุ้งทะเล พญายอ เสลดพังพอน
อาการลมพิษ : พลู
อาการงูสวัด เริม : พญายอ
สมุนไพรเพื่อรักษาโรค/อาการเจ็บป่วยอื่น ๆ
อาการเคล็ด ขัด ยอก : ไพล
อาการนอนไม่หลับ : ขี้เหล็ก
อาการไข้ : ฟ้าทะลายโจร บอระเพ็ด
โรคเหา : น้อยหน่า
สมุนไพรที่สำคัญๆ ที่ควรปลูกไว้ภายในหมู่บ้านเพื่อใช้เป็นยาประจำบ้าน โดยเฉพาะหมู่บ้านที่อยู่ในชนบทห่างไกลจากโรงพยาบาล และการคมนาคมไม่สะดวก การมีสมุนไพรดังกล่าวปลูกไว้เพื่อรักษาตัวเอง จะช่วยบำบัดรักษาอาการเจ็บป่วยเล็กๆ น้อยๆ ได้ และยังช่วยบรรเทาอาการก่อนไปพบแพทย์ในกรณีที่เจ็บป่วยมากๆ ได้อีกด้วย
