ตามรายการสมุนไพรสาธารณสุขมูลฐานมี 2 ชนิดคือ ฟ้าทะลายโจรและบอระเพ็ด

ฟ้าทะลายโจร เป็นพืชล้มลุกสูง 30-60 ซม. ใบมีสีเขียว ตัวใบยาวรี ปลายแหลม ดอกเล็กมีสีขาว ฝักคล้ายฝักต้อยติ่ง เมล็ดในสีน้ำตาลอ่อน

ขนาดและวิธีใช้  ฟ้าทะลายโจรมีรสขม ใช้เป็นยารักษาอาการไข้ มี 2 วิธีดังนี้

1.  ยาลูกกลอน นำใบฟ้าทะลายโจรสดล้างให้สะอาด ผึ่งลมให้แห้งบดเป็นผงให้ละเอียดปั้นกับน้ำผึ้งเป็นยาเม็ดลูกกลอน ผึ่งลมให้แห้ง เก็บใส่ในขวดที่แห้งและมีฝาปิดมิดชิด รับประทานครั้งละ 2-3 เม็ด วันละ 4 ครั้งก่อนอาหารและก่อนนอน

2.  ยาดองเหล้า นำใบฟ้าทะลายโจรแห้ง ขยำให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ ใส่ในขวดแก้ว ใช้เหล้าโรงแช่พอท่วมยาเล็กน้อยปิดฝาให้แน่น เขย่าหรือคนยาวันละ 1 ครั้ง พอครบ 7 วัน กรองเอาแต่น้ำเก็บไว้ในขวดที่สะอาดและปิดฝามิดชิด รับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนโต๊ะ วันละ 3-4 ครั้งก่อนอาหาร

ข้อควรระวัง

1.  บางคนแพ้ยาฟ้าทะลายโจรจะเกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย ปวดเอว เวียนหัว ให้หยุดยาและเปลี่ยนไปใช้ยาอื่น

2.  ไม่ควรรับประทานยาฟ้าทะลายโจร ติดต่อกันเป็นเวลานาน เพราะฟ้าทะลายโจรเป็นยาเย็น รับประทานเป็นเวลานานจะทำให้เท้าชาอ่อนแรงได้

3.  การเตรียมยาฟ้าทะลายโจรในรูปแบบยาลูกกลอน ไม่ควรเก็บไว้นานเกิน 3 เดือน เพราะยาจะเสื่อมคุณภาพ

บอระเพ็ด เป็นไม้เถากลมผิวมีเม็ดตุ่มถี่ ๆ ตลอดเถามีรากอากาศ ใบเดี่ยวรูปหัวใจปลายแหลมเรียบ สีเขียว

ขนาดและวิธีการใช้ บอระเพ็ดมีรสขมเย็น จัดเป็นยารักษาอาการไข้ โดยใช้เถาหรือต้นสดครั้งละ 2 คืบครึ่ง (30-40 ซม.) คั้นเอาน้ำดื่มหรือต้มกับน้ำโดยใช้น้ำ 3 ส่วน ต้มเคี่ยวให้เหลือ 1 ส่วน ดื่มก่อนอาหารวันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็นหรือเวลามีอาการ

เอกสารอ้างอิง