ระย่อม มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า รอโวลเฟีย เซอร์เพนทิน่า (Kauvolfia serpentina, Benth.) อยู่ในตระกูลอะโปไซนาซี่ (Apocynaceae ) ภาคเหนือเรียกว่า “ย่อมตีนหมา” หรือละย่อม, กะย่อม ภาษาอังกฤษเรียกว่า รอโวลเฟีย (Rauvolfia)

รากระย่อมมีฤทธิ์เป็นยาลดความดันโลหิต (hypotensive) เนื่องจากมีสารรีเซอร์บีน (reserpine) เป็นสารที่ออกฤทธิ์ในการลดความดันโลหิต สารรีเซอร์บีน นี้จากรากระย่อมได้พบครั้งแรกในปี พ.ศ. ๒๔๙๕

นอกจากนี้รากระย่อมมีฤทธิ์ที่สำคัญคือ มีฤทธิ์สงบและกล่อมประสาท (Transquidiser) โดยใช้รากระย่อม ๒๐๐ มก. เป็นเวลาติดต่อกัน ๓ สัปดาห์ ต่อไปจึงรับประทานวันละ ๒๐ มก.

บางทีเขาใช้รากระย่อมผสมในยาเจริญอาหารช่วยทำให้รับประทานได้นอนหลับ ตามความเชื่อแผนโบราณเชื่อว่ารากระย่อมมีสรรพคุณเป็นยาบำรุง เจริญอาหาร ดังนั้นอาหารจึงมักจะมีรากระย่อมผสมอยู่ด้วย

ใช้รากระย่อมตำผสมนํ้ามันมะพร้าว ทาแก้หิด

ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิในม้า

จากที่ทราบ ชาวไทยและชาวอินเดียได้ใช้รากระย่อมเป็นยามาตั้งแต่โบราณแล้ว แต่ไม่ได้มีรายงานไว้ จนกระทั่งปี พ.ศ. ๒๙๘๕ ได้มีการเผยแพร่ว่ามีการใช้รากระย่อมเป็นยา ได้มีการเริ่มทำการวิจัยเกี่ยวกับการใช้รากระย่อมเป็นยา

ในปัจจุบันได้มีการวิจัยค้นคว้าอย่างกว้างขวาง พบว่ารากระย่อมประกอบด้วยอัลคลอลอยด์อย่างน่อย ๒๐ ชนิด โดย Muller และคณะ ในปี ๒๔๙๕ มีอัลคลอลอยด์ที่สำคัญ และมีฤทธิ์ในการบำบัดโรคคือ respine ตัวเดียว

แต่ต่อมาปี พ.ศ. ๒๔๙๗ Kloh และคณะ พบ rescinnamine มีฤทธิ์เป็นยาเช่นกัน

ปัจจุบันสามารถสังเคราะห์อัลคลอลอยด์ reserpine รักษาโรคความดันโลหิตสูง แต่ก็ยังนิยมสกัด rescpine จากรากระย่อมอยู่

ในรากระย่อมยังมี Rauhinbine ซึ่งมีฤทธิ์เป็นยาบำรุงความกำหนัดได้ด้วย

ระย่อมเป็นไม้พุ่มต่ำมีความสูง  ๑ เมตร ลำต้นสูงชลูดไม่แตกกิ่งก้านสาขามาก มียางสีขาว ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม หรืออาจออกจากขั้นหนึ่ง ๓- ๕ ใบก็ได้ ดอกออกที่ยอด หรือออกที่ซอกระหว่างต้นและใบ ดอกมีลักษณะเป็นหลอดตอนล่างสูงขึ้นมาถึงตอนกลาง หลอดจะมีลักษณะเป็นกะพุ้งกลม ตอนบนดอกจะแผ่ออกเป็น ๕ กลีบ ตอนล่างของดอกมีลัษณะเป็นหลอดสีชมพู ส่วนกลีบตอนบนจะแผ่ออกมีสีขาว ผลมีลักษณะกลมเมล็ดเดี่ยว เมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงแดงเข้ม กลีบดอกชั้นในร่วง กลีบดอกชั้นนอกจะเปลี่ยนเป็นสีแดง

ระย่อมเป็นพืชที่ต้องการความชื้นและดินอุดมสมบูรณ์มาก ชอบขึ้นตามป่าเขาทั่วไป ขึ้นง่าย กระจายพันธุ์โดยรากคืบไป หรือใช้เพาะเมล็ด เมืองไทยเรามีป่าระย่อมจำหน่ายมาก แต่กำลังจะหมดไปเนื่องจากเรามีแต่ใช้ ( คล้ายกับการทำลาย ) ไม่มีการขยายพันธุ์และทำนุบำรุง และความรู้ไม่ถึงการณ์ของชาวชนบทได้มีการไปขุดมาขายในราคาถูกให้กับชาวต่างชาติ ของดี มีคุณค่าสูงในเมืองกำลังจะสูญพันธุ์ไปเกือบหมดแล้ว เรามาช่วยกันทำนุบำรุงคนละไม้คนละมือ โดยการนำมาปลูกประดับบ้าน ซึ่งมีลักษณะต้นและดอกสวยงามดีดังที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว แทนไม้มาจากเมืองนอกที่มีราคาแพง ความสวยงามอาจน้อยกว่าไม้ที่ต้องการสภาพภูมิอากาศแบบบ้านเรา ถ้าท่านที่มีที่ดินว่างเปล่ามากจะปลูกเป็นเศรษฐกิจก็ยังได้ ยังเป็นความต้องการของอุตสาหกรรมยาอีกมากมาย ไม้ไทยเหมาะสมที่จะขึ้นในไทย ช่วยเศรษฐกิจเมืองไทย เป็นการช่วยทำให้ไทยเป็นไทยดีขึ้น

สรุปสรรพคุณ

รากระย่อมมีสารออกฤทธิ์เป็นยาลดความดันโลหิตสูง กล่อมประสาททำให้ประสาทสงบ เป็นยาบำรุงช่วยให้เจริญอาหาร นอนหลับสบาย

รากระย่อมตำผสมน้ำมะพร้าว ทาแก้หิด

รากระย่อมยังประกอบด้วยสารเป็นยาบำรุงกำหนัดด้วย นอกจากนี้ยังใช้รากระย่อมมาเป็นยาถ่ายพยาธิในม้า