นันทกร  บุญเกิด   กองปฐพีวิทยา  กรมวิชาการเกษตร บางเขน กรุงเทพฯ

คำนำ

ถั่วเป็นพืชที่ให้คุณค่าทางอาหารสูงโดยเฉพาะโปรตีน ซึ่งมีความสำคัญมากสำหรับเด็กที่กำลังเจริญเติบโต ถั่วส่วนใหญ่มีโปรตีนสูงกว่าพืชอื่น ๆ โดยเฉพาะถั่วเหลืองมีประมาณร้อยละ ๓๖ การที่ถั่วมีโปรตีนสูงจึงต้องการปุ๋ยไนโตรเจนสูงเพื่อการเจริญเติบโตและเพิ่มผลผลิต ดินที่ทำการเพาะปลูกมานานมักขาดไนโตรเจน และประเทศไทยก็ยังไม่มีโรงงานที่สามารถผลิตปุ๋ยชนิดนี้ให้เพียงพอกับความต้องการของเกษตรกร จึงทำให้ผลผลิตพืชส่วนมากไม่สูงเท่าที่ควรและทำให้เกษตรกรมีรายได้น้อย

ที่กล่าวมาข้างต้นว่าถั่วต้องการธาตุไนโตรเจนสูงนั้น บางท่านอาจมีความรู้สึกว่าไม่เหมือนกับที่ได้รู้มาว่าเมื่อปลูกถั่วแล้วไม่ต้องใช้ปุ๋ยไนโตรเจน ความเข้าใจอันนี้ก็ถูกอีกเหมือนกัน เพราะการได้ธาตุไนโตรเจนนั้นไม่จำเป็นต้องได้จากปุ๋ยเสมอไป เนื่องจากถั่วมีลักษณะพิเศษคือมีกิจกรรมร่วมกับจุลินทรีย์ดินชนิดหนึ่งเรียกว่า “ไรโซเบียม” สามารถเปลี่ยนแก๊สไนโตรเจนที่มีอยู่มากมายในอากาศให้เป็นปุ๋ยที่สามารถนำไปใช้ได้ และเรียกขบวนการนี้ว่า “การตรึงไนโตรเจน”

ไรโซเบียม คืออะไร

บางท่านอาจสงสัยว่าเชื้อ “ไรโซเบียม” นี้คืออะไร?

ไรโซเบียมก็คือแบคทีเรียชนิดหนึ่งที่อาศัยอยู่ในดินมันมีความสามารถพิเศษคือสามารถเข้าไปในรากถั่วที่เหมาะสมกับมัน แล้วทำให้รากถั่วเกิดเป็นปมขึ้นมา และไรโซเบียมจะทำการเพิ่มปริมาณขึ้นมาเป็นล้าน ๆ เซลล์ภายในหนึ่งปม ไรโซเบียมที่อยู่ในปมถั่วนี้จะสามารถเปลี่ยนแก๊สไนโตรเจนในอากาศให้เป็นปุ๋ยที่พืชถั่วใช้ได้ ดังนั้นปมถั่วแต่ละปมก็เปรียบเสมือนกับโรงงานผลิตปุ๋ยไนโตรเจน โดยมีเชื้อไรโซเบียมเป็นผู้ดำเนินการผลิต

ถั่วที่มีเชื้อไรโซเบียมที่มีประสิทธิภาพหรือขยันจะมีการเจริญเติบโตให้ผลผลิตสูง … Read More