ข้าวบนพื้นที่สูงหรือข้าวดอยมีลักษณะการปลูก 2 แบบคือ การปลูกแบบสภาพไร่หรือที่เรียกว่าข้าวไร่ ปลูกตามไหล่เขา ไม่มีคันนาสำหรับเก็บกักน้ำในแปลงปลูก ส่วนมากมักเตรียมดินโดยการถางวัชพืชหรือพืชอื่นออกก่อนแล้วเตรียมดิน หลังจากนั้นจึงทำการปลูกข้าว พื้นที่ปลูกข้าวไร่ส่วนใหญ่มักมีความลาดชันตั้งแต่ 5-60 องศา อาศัยความชื้นในการเจริญเติบโตจากน้ำฝนเพียงอย่างเดียว และอีกสภาพหนึ่งคือการปลูกในสภาพนา โดยเริ่มต้นตั้งแต่เตรียมดิน ตกกล้า ไถ คราด ทำเทือก และปักดำ ดังเช่นการทำนาพื้นราบทั่วไป พื้นที่ปลูกจะอยู่ระหว่างหุบเขามีการทำคันนาสำหรับกักเก็บน้ำ

ส่วนใหญ่จะเป็นลักษณะนาขั้นบันได ซึ่งปัจจุบันเริ่มมีการทำนาในลักษณะนี้มากขึ้น เนื่องจากหลายพื้นที่มีโครงการก่อสร้างฝายทดน้ำจากพื้นที่สูงเพื่อผันน้ำสู่พื้นที่นา ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นฝายที่ราษฏรในพื้นที่ถวายฎีกาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อพระราชทานโครงการ และหลังจากที่สำนักราชเลขาธิการ สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ กรมชลประทาน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเข้าดำเนินการในโครงการจนแล้วเสร็จราษฎรในพื้นที่นั้นๆ ก็มีน้ำเพื่อการทำนาอย่างต่อเนื่อง

สำหรับการเตรียมพื้นที่เพื่อทำนาของเกษตรกรในพื้นที่สูงนั้นมีการเตรียมพื้นที่ 2 ครั้ง คือ ครั้งแรกในเดือนมีนาคม ครั้งที่สองในเดือนเมษายนหรือพฤษภาคม การเตรียมพื้นที่ครั้งที่สองเป็นการเตรียมแบบประณีตเพื่อปลูกข้าว มีการไถคราดทำเทือก ยกร่องเป็นแปลงขนาดเล็กกว้าง … Read More