คำฝอย มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า คาร์ธามุ๊ส ทิคทอเรียส (Carthamus tinctorius, Linn.) ชื่อภาษาอังกฤษว่า แซฟฟลาเวอร์ (Safflower) อยู่ในตระกูล คอมโพซิตี้ (com- positae) ภาคเหนือเรียกว่า คำยุ่ง, คำยอง ต้นคำฝอยเป็นพืชล้มลุกให้ดอกเป็นช่อสีส้มสวยงามมาก ดอกคำฝอยให้สารสีเหลืองพวกฟลาโวนอยด์ไกลโคไซด์ (flavonoid glycosides) สารสีเหลืองที่ได้จากดอกคำฝอยเรียกว่า คาร์ธามีน ( Carthamin ) ประมาณ ๑% ซึ่งเป็นสีที่ปลอดภัยใช้แต่งสีอาหาร เช่น สีขนมที่ต้องการสีเหลือง แต่งสีเครื่องสำอางค์ และย้อมผ้า ไหมจะให้สีเหลืองอมส้ม ดอกคำฝอยไม่เหมาะสมที่จะนำมาทำเป็นสีย้อม เป็นสีซีดง่าย อีก ประการหนึ่งดอกคำฝอยมีราคาแพง สามารถนำไปใช้ประโยชน์อย่างอื่นได้คุ้มค่ากว่าการนำมาทำเป็นสีย้อมผ้า เช่น นำไปใช้เป็นยา และแต่งสีอาหารและยา

โดยนำดอกคำฝอยแช่ในนํ้าร้อนแล้วคั้นกรองเอาแต่น้ำ จะได้สีเหลืองแซฟฟลาเวอร์ อีกวิธีหนึ่งโดยนำดอกคำฝอยต้มกับด่างแล้วทำเป็นกลาง กรองได้นํ้าสีเหลืองอมส้มของคาร์ธามีน สีที่ได้จากสองวิธีนำมาแต่งสีเครื่องสำอางค์ และแต่งสีอาหารให้ดูสวยงามน่ารับประทานปลอดภัย และยังให้คุณค่าทางยาช่วยระบาย ดอกคำฝอยชงน้ำร้อนดื่มขับเหงื่อ และน้ำชงดอกคำฝอยใช้ทาผิวหนังแก้อาการคันเวลาออกหัด

เมล็ดคำฝอยให้น้ำมันที่เรียกว่า น้ำมันเมล็ดคำฝอย ( แซฟฟลาเวอร์สีดออล = safflower seed oil ) เป็นน้ำมันที่ดีที่สุดในจำนวนน้ำมันพืชทั้งหมดที่ใช้ประกอบอาหาร เนื่องจากประกอบด้วยกรดไขมันไม่อิ่มตัวถึง ๙๐% มีคุณสมบัติช่วยลดปริมาณไขมันในเลือด ( cholesterol) ได้ คือมีกรดไลโนเลอิค (linoleic acid ) ๗๕% กรดโอเลอิค ( oleic acid) ๑๘% ส่วนกรดไขมันที่อิ่มตัวมีเพียง ๖%

น้ำมันเมล็ดคำฝอยเป็นนํ้ามันพืชที่ดีแต่มีราคาแพงมาก เพราะไทยต้องสั่งซื้อเมล็ดคำฝอยจากต่างประเทศ จึงไม่เหมาะสมที่จะนำน้ำมันเมล็ดคำฝอยมาปรุงอาหารประจำวัน น้ำมันพืชที่ดีและมีประโยชน์ต่อร่างกายรองลงมาและหาได้ง่ายในประเทศไทย คือ น้ำมันถั่วเหลือง

ต่อเมื่อในประเทศไทยได้มีการส่งเสริมการปลูกต้นคำฝอยคงจะช่วยลดดุลการค้า และประชาชนจะได้มีสิ่งที่ดีมีประโยชน์บริโภค ต้นคำฝอยเป็นพืชพื้นเมืองของอาเซียนี่เอง และได้ กระจายพันธุ์ไปในอียิปต์และอเมริกา ในประเทศไทยสามารถปลูกได้ทางภาคเหนือของไทย คำฝอยเป็นพืชล้มลุกที่มีความสูงประมาณ ๓ ฟุต ใบมีหนามขอบใบเป็นฟันเลื่อย ดอกเป็นช่อกลมชูตั้งตรงสีส้ม

สรุปสรรพคุณ

ดอกคำฝอยมีสารสีเหลือง คาร์ธามีน และแซฟฟลาเวอร์ ใช้ย้อมผ้า แต่งสีเครื่องสำอางค์ แต่งสีอาหารที่ปลอดภัย เป็นยาระบาย ขับเหงื่อ

เมล็ดคำฝอยมีน้ำมันที่มีคุณค่าทางอาหารและยาลดไขมันในเส้นเลือด