การแก้ปัญหาการปลูกพืชในดินเค็มชายทะเล โดยระบบการให้น้ำแบบหยด

ฝ่ายเผยแพร่และประชาสัมพันธ์  สำนักงานเลขานุการกรม

กรมพัฒนาที่ดิน  กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

ดินเค็ม คือดินที่มีเกลือชนิดต่าง ๆ ผสมอยู่เป็นจำนวนมากจนมีผลกระทบกระเทือนต่อการเจริญเติบโตของพืช  ทำให้การปลูกพืชไม่ได้ผล

ดินเค็มในประเทศไทยมีอยู่ 2 ชนิด คือ ดินเค็มในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งเกิดจากอิทธิพลของหินเกลือใต้ดิน และดินเค็มชายทะเลที่เกิดจากอิทธิพบของน้ำทะเล  ซึ่งจากการรายงานการสำรวจดินของกองสำรวจดิน กรมพัฒนาที่ดิน  ปรากฎว่ามีดินเค็มชายทะเลอยู่ถึง 1,509,137 ไร่ กระจายอยู่ทั่วไปตามชายฝั่งทะเลภาคกลาง ภาคตะวันออกและภาคใต้ ลักษณะดินส่วนใหญ่เป็นดินที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง  เนื้อดินเป็นพวกดินร่วนเหนียว ถึงดินเหนียว การระบายน้ำไม่ดี  สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าชายเลน และที่รกร้างว่างเปล่า การใช้ประโยชน์ทางด้านกสิกรรมมีน้อย

โดยทั่วไปการปลูกพืชในดินเค็มให้ได้ผลนั้น  การจัดการน้ำนับเป็นเรื่องสำคัญที่สุด  วิธีการให้น้ำแก่พืชที่เหมาะสมจะช่วยแก้ปัญหาการปลูกพืชในดินเค็มได้เป็นอย่างดี  โดยเฉพาะอย่างยิ่งวิธีการให้น้ำที่สามารถควบคุมปริมาณน้ำได้เป็นอย่างดี  และยังสามารถควบคุมไม่ให้ความเค็มในดินเป็นอันตรายต่อพืชได้อีกด้วย  หลักการของการให้น้ำแก่พืชที่ปลูกในดินเค็มคือ  การให้น้ำครั้งละน้อย ๆ แต่ให้บ่อยครั้งเพื่อรักษาความชื้นในดินบริเวณเขตรากพืชให้สูงอยู่ตลอดเวลา  เป็นการลดความเข้มข้นของเกลือ  และป้องกันไม่ให้เกลือในดินชั้นล่างขึ้นมาสู่เขตรากพืชได้

พืชที่ปลูกในดินเค็ม โดยทั่วไปจะมีการเจริญเติบโตและผลผลิตน้อยลงตามอัตราส่วนของความเค็มที่เพิ่มขึ้น ลักษณะของพืชที่ปลูกในดินเค็มมักจะมีลำต้นแคระแกร็น  ใบหนามีสีเขียวอมน้ำเงิน มีรอยไหม้ตามขอบใบ  และมักจะแสดงอาการขาดน้ำบ่อย ๆ สาเหตุของดินเค็มที่ทำให้พืชเจริญเติบโตไม่ดี คือ

1.  พืชจะลดการดูดน้ำ และจะแสดงอาการขาดน้ำออกมา ทำให้การเจริญเติบโตของพืชลดลง และถ้าดินมีความเข้มข้นของเกลือมากขึ้นไป จะเกิดปฏิกิริยาจากพืชคือ น้ำในพืชจะไหลออกมายังสารละลายดินนานเข้าพืชจะเหี่ยวตาย

2.  ธาตุบางชนิดเป็นพิษแก่พืชโดยตรง  หรือทำให้เกิดความไม่สมดุลย์ของธาตุอาหาร

3.  คุณสมบัติทางกายภาพของดินเค็มเลว ดินแน่นทึบ น้ำซึมผ่านได้ยาก การถ่ายเทอากาศในดินไม่ดี มีการยืดหดตัวมากเมื่อแห้ง  ดินจะแตกระแหง ทำให้รากพืชขาด

เพื่อให้การปลูกพืชในดินเค็มได้ผลอย่างสมบูรณ์  จำเป็นต้องใช้วิธีการปรับปรุงหลาย ๆ วิธีพร้อมกันไป วิธีการต่าง ๆ มีดังต่อไปนี้

1.  การใช้น้ำล้างดินเค็มเพื่อให้เกลือลดลงถึงจุดที่ไม่เป็นอันตรายต่อพืชที่ปลูก

2.  จัดระบบการให้น้ำที่เหมาะสม โดยพยายามรักษาความชื้นในดิน บริเวณรากพืชให้สูงตลอดเวลา

3.  วางแผนการระบายน้ำให้ถูกต้อง อย่าให้ระดับน้ำใต้ดินสูง

4.  หลีกเลี่ยงความเค็มของเกลือ โดยการปลูกแบบยกร่อง

5.  เลือกปลูกพืชที่สามารถทนเค็มได้

จากวิธีการปรับปรุงแก้ไขหลาย ๆ วิธีดังกล่าวมาแล้ว จะเห็นได้ว่าการให้น้ำแบบหยดก็เป็นวิธีที่จะแก้ปัญหาการปลูกพืชในดินเค็มได้ เพราะโดยหลักการให้น้ำแก่พืชที่ปลูกในดินเค็มคือการให้น้ำครั้งละน้อย ๆ แต่ให้บ่อยครั้ง  เพื่อให้ดินมีความชื้นสูงอยู่ตลอดเวลา  ซึ่งเป็นหลักการเดียวกับวิธีการให้น้ำแบบหยด  กล่าวคือการให้น้ำแบบหยดเป็นการให้น้ำแก่พืชครั้งละน้อย ๆ ตามเวลาและปริมาณที่ต้องการ  โดยการปล่อยน้ำไปตามท่อผ่านหัวปล่อยน้ำลงไปสู่พื้นดินบริเวณรากพืช พยายามรักษาความชื้นในดินบริเวณรากพืชให้มีความชื้นอยู่ตลอดเวลา  ซึ่งจากหลักการดังกล่าวพอจะสรุปได้ว่า  การให้น้ำแบบหยดช่วยแก้ปัญหาการปลูกพืชในดินเค็มได้ด้วยเหตุผลสำคัญ ๆ 4 ประการ คือ

1.  ขณะที่น้ำจากหัวปล่อยน้ำค่อย ๆ หยดลงสู่ดินบริเวณรากพืชนั้น  น้ำจะค่อย ๆ ซึมเข้าไปในดินทุกทิศทาง  พร้อมกับละลายเกลือต่าง ๆ ในดินและดันเกลือออกไปอยู่รอบนอกของบริเวณที่ชุ่มชื้นจากหัวปล่อยน้ำ และยังช่วยป้องกันไม่ให้เกลือซึ่งอยู่ด้านล่างขึ้นมากับน้ำ  อันเนื่องมาจากการระเหยของน้ำบริเวณผิวดินอีกด้วย  ทำให้เกลือในดินบริเวณรากพืชลดน้อยลง

2.  เนื่องจากดินบริเวณรากพืชมีความชื้นสูงอยู่ตลอดเวลา  จึงทำให้ความเข้มข้นของเกลือที่เหลืออยู่เจือจางลง  สารละลายดินก็ลดลงด้วย  รากพืชสามารถดูดน้ำและธาตุอาหารขึ้นไปใช้ได้ง่ายขึ้น

3.  การให้น้ำแบบหยดสามารถให้ธาตุอาหารพืชต่าง ๆ ไปกับน้ำขณะทำการให้น้ำได้โดยไม่ต้องสิ้นเปลืองแรงงานแต่อย่างใด  จึงสามารถแบ่งใส่ปุ๋ยให้แก่พืชได้ตามเวลาและปริมาณที่พืชต้องการ  โดยแบ่งใส่ครั้งละน้อย ๆ  ซึ่งนอกจากจะช่วยให้การใช้ปุ๋ยเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพแล้วยังช่วยแก้ปัญหาการเพิ่มความเค็มของดินอันเนื่องจากการใส่ปุ๋ยครั้งละจำนวนมาก ๆ อีกด้วย

4.  การให้น้ำแบบหยดเป็นวิธีการให้น้ำระบบท่อที่สามารถควบคุมปริมาณน้ำได้ดีที่สุดจึงสามารถให้น้ำได้มากน้อยตามความต้องการตลอดเวลา เป็นการสะดวกในการควบคุมปริมาณเกลือในดินบริเวณรากพืชโดยระบบการให้น้ำ