ไทยเกษตรศาสตร์

ดาวดึง, หัวฟาน, หัวขวาน, ฟันมหา (อีสาน)

Climbing Lily. Turk’s cap. Superb Lily

Gloriosa superba Linn.

LILIACEAE

ลักษณะ

เป็นจำพวกหัว ต้นเป็นเถาปลายตั้ง ใบเดี่ยวรูปหอกปลายแหลมยาว บิดม้วนช่วยยึดเกาะ ดอกเดี่ยว กลีบเรียวยาว ขอบบิดเป็นคลื่น ปลายกลีบสีแดง โคนบานใหม่ๆ มีสีเหลือง เมื่อแก่มีสีส้ม ผลเมื่อแก่จะแตกออก เมล็ดสีส้ม หัวกลมเรียวมีหงอนเหมือนขวาน

นิเวศวิทยา

บางตำราว่า เป็นพืชของทวีปอาฟริกา ที่ได้นำมาปลูกในทวีปอาเชีย เขตร้อนทั่วไป แต่เข้าใจว่าน่าจะมีเกิดอยู่ในประเทศไทยแล้วส่วนหนึ่ง เพราะเคยพบตามป่าดิบเขา ที่ไม่น่าจะมีผู้นำไปปลูก ต้นจะแห้งเหี่ยวในหน้าแล้ง แล้วงอกใหม่ในต้นหน้าฝน … Read More

หนาดวัว หนวดงิ้ว คลู (ใต้) หล่วงไซ (แต้จิ๋ว) หลวงซี (จีนกลาง)

Indian Marsh Fleabane

Pluchea indica (Linn.) Less.. Baccharis indica Linn.

COMPOSITAE

ลักษณะ

เป็นพืชทรงพุ่ม สูงประมาณ 1-2 เมตร แตกกิ่งก้านสาขามากโดยรอบต้น ใบเดี่ยว ทรงกลม เท่าใบพุดทรา ริมใบหยักแบบฟันเลื่อย ปลายมน ก้านใบสั้น มีขนละเอียดสีขาวปกคลุมทั้งใบ ใบเมื่อตากแห้งจะมีกลิ่นหอมเหมือนน้ำผึ้ง ดอกช่อขนาดเล็กออกรวมกัน ทรงพุ่ม ปลายดอกสีขาวออกม่วง

นิเวศวิทยา

มักเกิดตามที่ลุ่มชื้นแฉะตามป่าละเมาะทั่วไป มีมากบริเวณดินกร่อยในภาคกลาง ทนทานต่อสภาพดินฟ้าอากาศได้ดี … Read More

Filicium decipiens Thw.

SAPINDACEAE

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง เปลือกต้นสีน้ำตาลอ่อน ใบประกอบ ทางใบเป็นปีก ใบย่อยคล้ายใบมะยม ผลกลมเท่าลูกพุดทรา สีแดง รสหวานฝาด

สรรพคุณ

เปลือกต้น, เนื้อไม้ รสจืดเบื่อเมาเล็กน้อย ต้มดื่มแก้เสมหะ แก้อุจจาระพิการ

เป็นฟอง เป็นเม็ดสีเขียวสีขาว เป็นเสมหะ แก้ตานซาง แก้ตานขโมย

 

… Read More

ไพรดำ ไพรม่วง ดากเงาะ จะเงาะ

Zingiber ottensii Valaton. ZIBGIBERACEAE

เป็นพืชจำพวกเหง้าเหมือนไพร ใบเดี่ยวรูปหอกปลายใบแหลม ไม่เรียว เหมือนไพรธรรมดาสีเขียวเข้ม กาบใบสีมวงดำ ลำต้นอวบ เนื้อใบและเหง้าสีม่วงอ่อน กลิ่นหอบฉุน ดอกอัดกันเป็นช่อทรงกรวยกลมเรียวยาว กาบหุ้มดอกสีม่วงดำ กลีบดอกเป็นหลอดปลายบานเป็นปากสีเหลือง

สรรพคุณ

ใบ รสขื่นเอียน ต้มเอาน้ำอาบ แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว แก้ปวดเมื่อย

ดอก รสขื่น ต้มหรือตำกับสุรารับประทานแก้ช้ำใน กระจายเลือดที่เป็นลิ่มเป็นก้อน กระจายโลหิตอันเกิดแต่อภิญญาณธาตุ ทำลายเลือดเสีย ขับระดู

ต้น รสฝาดขื่นเอียน ต้มดื่มแก้อุจจาระธาตุพิการ แก้ธาตุพิการ

ราก รสขื่นเอียน ต้มดื่ม แก้เลือดกำเดาออกทางปากทางจมูก … Read More

คงคาเดือด หมากเล็กหมากน้อย ตะไลคงคา ตะไล ช้างเผือก(ลำปาง)

Arfeuillea arborescens Pierre. SAPINDACEAE

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ใบประกอบเหมือนใบมะเฟือง แต่บางกว่า ใบแก่มักจะมีจุดสีเหลืองน้ำตาลโดยทั่วไป ดอกเล็ก ๆ สีม่วงออกเป็นช่อในฤดูหนาวผลัดใบ กลิ่นหอม เกิดตามป่าดงดิบ และป่าเบญจพรรณ

สรรพคุณ

เปลือกต้น รสเย็นติดจะฝาด ต้มดื่ม แก้คัน แก้แสบร้อนตามผิวหนัง แก้ซางตัวร้อน แก้ร้อนในกระหายน้ำ ดับพิษไข้ แก้ไอ เจริญอาหาร

… Read More

ทองระอา อังกาบเมือง คันชั่ง ก้านชั่ง

Barleria crlstata Linn.

ACANTHACEAE

เป็นไม้ทรงพุ่ม สูง 1-2 ม. ใบเดี่ยวรูปหอกปลายเเหลบ ผิวเรียบบาง สีเขียวอมเหลือง ดอกอัดกันเป็นช่อ ดอกมีหลายสี คือ สีเหลืองสด สีฟ้า สีขาว กลีบรองดอกสีเขียว เรียงกันเป็นแท่ง ออกที่ปลายกิ่ง ฝักกลมรี มี 4 เมล็ด

สรรพคุณ

ใบ รลขมเฝื่อน ต้มหรือชงน้ำร้อนดื่ม แก้หวัดในเด็ก แก้ไข้ แก้ปวดตามข้อ แก้บวม แก้คัน แก้ท้องผูก แก้อาหารไมย่อย

แก้เลือดออกตามไรฟัน… Read More

ว่านเสน่ห์จันทร์แดง

Homalomena rubescens Kunth.

ARACEAE

เป็นพืชจำพวกเหง้า ใบเดี่ยวรูปหัวใจ สีเขียว ก้านใบสีแดงเข้ม กาบใบห่อหุ้มลำต้น ดอกเล็ก ๆ สีเหลืองอัดกันแน่นเป็นแท่งกลมยาว กาบหุ้มดอกสีแดง นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ

สรรพคุณ

เหง้า รสเมาเบื่อ ตำพอกหรือหุงเป็นน้ำมันทา แก้โรคไขข้ออักเสบ รักษาแผล

… Read More

ธรณีสาร มะขามป้อมดิน ว่านธรณีสาร

Phyllanthus puIcher Wall, EUPHORBIACEAE

เป็นไม้ขนาดเล็ก สูง 2-3 ฟุต ใบประกอบคล้ายใบขาม ใบหุบได้ในเวลากลางคืน มักออกเป็นกระจุกที่ปลายกิ่งคล้ายร่ม ดอกออกตามง่ามใบย่อย ห้อยอยู่ใต้ใบก้านและฐานสีแดง กลีบสีเหลือง

ใบ รสจืดเย็น ตำพอกเหงือก แก้ปวดฟัน ตำพอกแก้ฝี แก้ปวดบวม แก้คัน

… Read More

หญ้าหางกระรอก หญ้าหางเสือ หญ้าหางอ้น หางหมา หางหมาจอก

Uraria crinita Desv., u.latifolia Prain. (หางกระรอก), u.macrostachya Wall. (หางเสือ)

LEGUMINOSAE

เป็นพืชจำพวกหญ้าทรงพุ่ม มีขนตลอดทั้งต้น ใบประกอบ 3-7 ใบ มีหลายๆชนิด คือ ชนิดดอกใหญ่ สีม่วงคราม ยาวถึง 50 ซม. เรียกหญ้าหางเสือ ชนิดดอกเล็ก สีม่วงคราม ช่อดอกยาว 15-30 ซม. และชนิดสีชมพูม่วง ช่อดอกยาว 15-20 ซม. มีทั้งชนิด ใบเรียวยาว ใบอ้วน … Read More

เสลดพังพอน ชองระอา

Barleria lupulino Undl. ACANTHACEAE

เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม สูง 3-6 ฟุต ตามข้อและโคนใบ มีหนามแหลมยาว ใบเดี่ยวรูปหอกแคบปลายแหลม เส้นใบและก้านใบสีแดงอมดำ ดอกช่อกลมทรงกรวย กลีบดอกสีเหลือง โคนเป็นหลอดปลายบานเป็นปาก

สรรพคุณ

ใบ รลจืดเย็น ตำผสมสุราคั้นเอาน้ำดื่ม กากพอกแก้พิษงู แก้ไฟลามทุ่ง แก้พิษแมลงกัดต่อย

… Read More