ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ แดงชัน เอื้องชัน

ชื่ออังกฤษ Blue Pea, Butterfly Pea

ชื่อวิทยาศาสตร์ Clitoria tematea Linn.

วงศ์ Leguminosae

อัญชันเป็นไม้เลื้อย ใบเป็นใบประกอบ ดอกเป็นดอกเดี่ยว เกิด ที่ซอกใบ ดอกมีลักษณะคล้ายดอกถั่ว อัญชันมีอยู่ 2 ชนิด คือ ชนิดดอกสีขาว และชนิดดอกสีนํ้าเงิน แต่ละชนิดมีทั้งชนิดที่ดอกเป็นชั้นเดียวและดอกซ้อน อัญชันมักปลูกเป็นไม้ประดับตามรั้วบ้าน

ส่วนที่ใช้เตรียมสี กลีบดอกสดของดอกชนิดสีนํ้าเงิน

สารสำคัญ

สีนํ้าเงินในกลีบดอกเป็นสารจำพวกแอนโทไซยานินซึ่งไม่คงตัว

ประโยชน์

สีจากดอกอัญชันใช้แต่งสีขนมเรไร ขนมนํ้าดอกไม้ ขนมขี้หนู ฯลฯ

วิธีเตรียมสีม่วงจากดอกอัญชัน

… Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ถั่วนา ถั่วมะแป ถั่วไร่ ถั่วซั้ง มะถิม

ชื่ออังกฤษ Black Gram, Catjung, Cow Pea

ชื่อวิทยาศาสตร์ Phaseolus mungo Linn.

วงศ์ Leguminosae

ถั่วดำเป็นพืชล้มลุก มีขนสีนํ้าตาล ใบเป็นใบประกอบมี 3 ใบ ย่อย เรืยงสลับกัน ดอกเป็นดอกช่อสีเหลือง ฝักเมื่อแห้งแตกได้ ภายในมี เมล็ดทั้งมีเปลือกหุ้มเป็นสีดำ เนื้อในเมล็ดมีสีขาว

ส่วนที่ใช้เตรียมสี เมล็ด

สารสำคัญ

เปลือกหุ้มเมล็ดสีดำเป็นสารจำพวกแอนโทไซยานิน

ประโยชน์

สีจากเปลือกหุ้มเมล็ดใช้แต่งสีขนม เช่น ขนมถั่วแปบ แป้งจี่ เป็นต้น… Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ข้าวเหนียวกันยา

ชื่ออังกฤษ Black Gluten Rice

ชื่อวิทยาศาสตร์ Oryza sativa Linn.

วงศ์ Graminae

ข้าวเหนียวดำเป็นพืชในวงศ์เดียวกับหญ้า มีลักษณะคล้ายต้นข้าวเจ้า แต่ที่ใบและลำต้นมีขนมากกว่า ใบและลำต้นมีสีม่วงแกมเขียว เมล็ด(ผล) มีสีม่วงดำเข้ม

ส่วนที่ใช้เตรียมสี เมล็ด

สารสำคัญ

สีม่วงดำในเมล็ดข้าวเหนียวดำเป็นสารจำพวกแอนโทไซยานิน ซึ่งละลายในนํ้าได้ดี

ประโยชน์

สีม่วงดำจากเมล็ดข้าวเหนียวดำนิยมใช้แต่งสีขนม

สอดไสั ขนมไข่หงส์ ขนมถั่วแปบ ขนมต้มแดง ขนมแป้งจี่ และขนมอื่นๆ

วิธีเตรียมสีม่วงดำจากข้าวเหนียวดำ

… Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ผักปลังขาว ผักปลังแดง

ชื่ออังกฤษ Vine Spinach

ชื่อวิทยาศาสตร์ Basella alba Linn.(ผักปลังขาว) Basella rubra Linn.(ผักปลังแดง)

วงศ์ Brasellaceae

ผักปลังมี 2 ชนิดคือ ผักปลังขาว และผักปลังแดง ผักปลักขาวมี ลำต้นสีเขียว ผักปลังแดงมีลำต้นสีม่วงแดง ทั้งสองชนิดเป็นไม้เลื้อย ดอกออกเป็นช่อสีขาว ผลรูปร่างค่อนข้างกลม ผลแก่จะฉํ่านํ้า มีสีแดงแกมม่วง

ส่วนที่ใช้เตรียมสี ผลสุก

สารสำคัญ

สีม่วงแดงในลูกผักปลังสุก เป็นสารจำพวกแอนโทไซยานิน

ประโยชน์

สีจากลูกผักปลังสุกนิยมใช้แต่งสีขนมหลายชนิด เช่น ขนมบัวลอย สลิ่ม ขนมนํ้าดอกไม้ ให้มีสีม่วงแดง… Read More

ชื่ออังกฤษ Lac

ชื่อวิทยาศาสตร์ Tachardia lacca Kerr.

วงศ์ Coccidae

ครั่ง เป็นแมลงตัวเล็กๆ จำพวกเพลี้ยหอย ชอบอาศัยเกาะและ ดูดนํ้าเลี้ยงจากพืชหลายชนิด เช่น ต้นก้ามปู จามจุรีแดง ต้นทองกวาว โดยจะทำรังอยู่บนกิ่งไม้เล็กๆ ตัวครั่งจะขับสารออกมาเป็นสารเหนียวสีเหลืองๆ ซึ่งต่อมาจะเปลี่ยนเป็นสีแดง รังครั่งจะมีลักษณะขรุขระอยู่รอบหรือเกือบรอบกิ่งไม้ มีสีแดงม่วง

สารสำคัญ

สีแดงในรังครั่งเป็นสารจำพวกกรดแลคคาอิก (laccaic acid)

ประโยชน์

สีแดงจากครั่งใช้แต่งสีขนมชั้น ขนมนํ้าดอกไม้ ทับทิมกรอบ สลิ่ม และขนมอื่นๆ

วิธีเตรียมสีแดงจากครั่ง

… Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ อั้งคั่ก แป้งข้าวแดง

ชื่ออังกฤษ Chinese Red Rice

ชื่อวิทยาศาสตร์ Oryza sativa Linn.

วงศ์ Graminae

ข้าวแดงเมืองจีน เป็นสีที่เกิดขึ้นจาก ราแดงซึ่งมีชื่อว่า Monascus purpureus Went. ซึ่งขึ้นบนเมล็ดข้าวสาร ทำให้เมล็ดข้าวมีสีแดงเข้ม และมีลักษณะเหมือนข้าวสารผุๆ ในการหมักข้าวสารกับเชื้อราแดงนี้จะต้องใช้อุณหภูมิและความชื้นที่เหมาะสม จึงจะได้ข้าวแดงที่ดี เชื้อรานี้สามารถย่อยข้าวจนนุ่ม และขณะเดียวกันก็จะสร้างสีแดงคลํ้าขึ้นในเมล็ดข้าว เมื่อนำข้าวที่ได้ไป ตากให้แห้ง จะได้ข้าวแดงที่มีกลิ่นเฉพาะของตัวเอง ข้าวแดงเป็นผลิตภัณฑ์เก่าแก่ และเป็นสินค้าออกของประเทศจีนมาเป็นเวลานานแล้ว ในประเทศไทย ข้าวแดงมีจำหน่ายตามร้านขายยาจีนทั่วๆ ไป

กรมวิทยาศาสตร์บริการได้ทดลองทำข้าวแดงจากข้าวพันธุ์ต่าง ๆ พบว่าข้าวพันธุ์ที่เหมาะแก่การนำมาใช้ในการทำข้าวแดงเป็นอุตสาหกรรมได้คือข้าวพันธุ์ขาวมะลิ วิธีทำข้าวแดงทำโดยนำเอาข้าวมานึ่งฆ่าเชื้อก่อน แล้วเพาะเชื้อข้าวแดงลงบนข้าวที่นึ่งแล้ว หลังจากนั้นเติมนํ้าซึ่งฆ่าเชื้อแล้วลงไปประมาณ … Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ ฝางส้ม ง้าย ฝางเสน

ชื่ออังกฤษ Sappan

ชื่อวิทยาศาสตร์ Caesalpinia sappan Linn.

วงศ์ Leguminosae

ฝางเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ลำต้นมีหนามแหลม ใบเป็นใบ ประกอบแบบขนนก เรียงตัวแบบสลับ ช่อดอกมีขนาดใหญ่ ดอกย่อยสีเหลือง ผลเป็นฝักแบนๆ รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ที่ส่วนปลายบนมีส่วนยื่นออกไป แก่นมีสีแดงเข้ม

ส่วนที่ใช้เตรียมสี แก่น

สารสำคัญ

แก่นมีสารสีแดงชื่อ บราซิลิน (brazilin) ซึ่งละลายนํ้าได้ดี และมีสารแทนนิน (tannin) ในปริมาณสูง

ประโยชน์

1. สีแดงจากแก่นฝางใช้แต่งสีน้ำยาอุทัย

2. ในทางยา ฝางใช้เป็นยาแก้อักเสบ แก้ท้องร่วง… Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ คำเงาะ คำไทย คำแงะ คำแฝด ซาด คำยง ชาดี แสด หมากมอง

ชื่ออังกฤษ Annatto, Rocou, Lipstick Plant

ชื่อวิทยาศาสตร์ Bixa orellana Linn.

วงศ์ Bixaceae

คำแสดเป็นไม้พุ่มขนาดใหญ่ ใบเดี่ยว รูปร่างคล้ายใบโพธิ์ ดอก ออกเป็นช่อที่ยอด ดอกสีชมพูร่วงง่าย ผลมีสีแดงคล้ายลูกเงาะภายในผลกลวง มีเมล็ดสีแดง ค่อนข้างกลม มีเนื้อสีแดงฉํ่าน้ำหุ้มเมล็ดอยู่ ผลเมื่อแก่แตกได้

ส่วนที่ใช้เตรียมสี เมล็ด

สารสำคัญ

เมล็ดสีสารสีส้มชื่อบิกซิน (bixin) และมีสารสีแดงชื่อ แอนแนตโต (annatto)… Read More

ชื่ออังกฤษ Beet Root, Common Beet, Garden Beet

ชื่อวิทยาศาสตร์ Beta vulgaris Linn.

วงศ์  Chenopodiaceae

ผักกาดแดงเป็นพืชล้มลุก มีลำต้นอยู่ใต้ดิน รากอวบนํ้า มีสีม่วง แกมแดง ซึ่งมักจะเรียกกันว่าหัว มีรูปร่างคล้ายหัวมันแกว ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงตัวแบบสลับ รูปหัวใจรี ดอกเป็นดอกเดี่ยว หรือออกเป็นช่อสีเขียวอ่อน เมล็ดมีขนาดเล็ก

ส่วนที่ใช้เตรียมสี ราก

สารสำคัญ

รากมีสารสีแดงชื่อ บีทาเลอีน (betalaine) ซึ่งเป็นสีจำพวกแอนโทไซยานิน

ประโยชน์

สีจากหัวผักกาดแดงใช้แต่งสีอาหารหลายชนิด เช่น ขนมบัวลอย ขนมนํ้าดอกไม้ ไส้กรอก เนื้อบด … Read More

ชื่อพื้นเมืองอื่นๆ กระเจี๊ยบเปรี้ยว ผักเก็งเค็ง ส้มเก็งเค็ง ส้มปู กระเจี๊ยบ

ชื่ออังกฤษ Roselle

ชื่อวิทยาศาสตร์ Hibiscus sabdariffa Linn.

วงศ์ Malvaceae

กระเจี๊ยบแดงเป็นพืชล้มลุก อายุเกินหนึ่งปี ลำต้นและกิ่งก้านมีสีแดงอมม่วง ใบเดี่ยวออกสลับกัน ตัวใบเว้าเป็นแฉกคล้ายนิ้วมือ 3-5 แฉก ดอกเดี่ยวขนาดใหญ่ ดอกออกตรงซอกระหว่างใบและกิ่ง กลีบดอกสีเหลืองอ่อนหรือสีชมพู เมื่อกลีบดอกร่วงกลีบเลี้ยงจะขยายใหญ่ กลีบหนา แข็ง สีแดงอมม่วง มีรสเปรี้ยว ผลสีแดง รูปไข่ ปลายแหลม มีขน มีกลีบเลี้ยงและใบประดับหุ้มอยู่ ผลเมื่อแก่จะแห้งและแตก

ส่วนที่ใช้เตรียมสี กลีบเลี้ยง

สารสำคัญ

กลีบเลี้ยงมีสีแดง ซึ่งเป็นสารแอนโทไซยานิน … Read More